18 czerwca 1815 r. pod Waterloo Napoleon Bonaparte przegrywa swą ostatnią bitwę, a generał Pierre Cambronne dowodzący ostatnim czworobokiem cesarskiej gwardii rzekomo wypowiada zapewniające mu nieśmiertelność słowa „Gwardia umiera, nie poddaje się” (lub według Wiktora Hugo znacznie krócej, mniej patetycznie, lecz równie treściwie).
Cambronne pod Waterloo
Charles Édouard Armand-Dumaresq. 1895.
Domena publiczna, via Wikimedia Commons
Najprawdopodobniej jednak słowa „Gwardia umiera, nie poddaje się” mające być odpowiedzią na nalegania brytyjskiego generała Colville’a, aby ostatni batalion Gwardii zaprzestał beznadziejnej walki nie zostały wypowiedziane przez generała Cambronne’a. Wielokrotnie zaprzeczał temu sam Pierre Cambronne (1770-1842), argumentując zgodnie z poczuciem honoru choć niezbyt logicznie, że nie mógłby pozostać przy życiu po wypowiedzeniu przypisywanego mu zdania. Jednocześnie są pewne przesłanki by sądzić, że słynne zdanie – o ile rzeczywiście padło przed ostatnią salwą angielskich armat – zostało wypowiedziane przez generała Claude’a-Etienne’a Michela (1772-1815), który na zawsze pozostał na polu bitwy pod Waterloo.
Niezależnie od powyższego za sprawą Wiktora Hugo i jego Nędzników to generał Cambronne dołączył do ekskluzywnego klubu, w którym zasiadają między innymi Spartanie Leonidasa, Teksańczycy z Alamo, spadochroniarze pułkownika Johna Frosta spod Arnhem, a ostatnio ukraińscy obrońcy Wyspy Węży…
AKTUALIZACJA 16.06.2022 © ŁUKASZ SOBANIAK
Cambronne’s Words. John White, The Napoleon Series.
Co powiedział Cambronne? Małgorzata Kita, „Gazeta Uniwersytecka UŚ”. Miesięcznik Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 8 (298) maj 2022.