Tego dnia w 1941 roku
30 lipca 1941 r. w Londynie podpisano układ Sikorski-Majski, przywracający stosunki dyplomatyczne pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a ZSRR, zerwane z dniem 17 września 1939 r.
Jednocześnie ZSRR zadeklarował, że z mocą wsteczną uznaje pakt Ribbentrop-Mołotow za pozbawiony skutków prawnych. Co najważniejsze w protokole dodatkowym zagwarantowano „amnestię” dla obywateli polskich, a także „jeńców” pozbawionych wolności na terenie ZSRR. Pozwoliło to w 1942 r. na ewakuowanie na Zachód ponad 110.000 osób wraz z żołnierzami II Korpusu Polskiego pod dowództwem generała Władysława Andersa.
Podpisanie układu. Od lewej: Władysław Sikorski, Anthony Eden, Winston Churchill i Iwan Majski. Londyn, 30 lipca 1941 r.
Autor nieznany.
Domena publiczna, via Wikimedia Commons
Ta krucha i wymuszona normalizacja polsko-sowieckich stosunków dyplomatycznych została sfinalizowana przy znaczącym pośrednictwie brytyjskim, wynikającym z dążeń brytyjskiej dyplomacji do utworzenia faktycznej koalicji przeciwko III Rzeszy. Znaczna część rządu RP na uchodźstwie nie zaakceptowała układu z powodu jego niejednoznacznych zapisów, w szczególności nie potwierdzających granicy polsko-sowieckiej sprzed 1939 r. (komplikowało to jeszcze bardziej międzynarodowe i prawne skutki agresji z 1939 r.), co doprowadziło do kryzysu gabinetowego połączonego z dymisjami ministrów.
W kwietniu 1943 r. po odkryciu przez Niemców zbiorowych grobów ofiar masakry katyńskiej ZSRR ponownie zerwał stosunki dyplomatyczne z Polską – w reakcji na zwrócenie się przez stronę polską do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża o przeprowadzenie dochodzenia.
AKTUALIZACJA 23.08.2021 © ŁUKASZ SOBANIAK
Układ Sikorski-Majski. Eugeniusz Duraczyński. Dzieje Najnowsze: kwartalnik poświęcony historii XX wieku, R. 19 z. 1 (1987)
Układ Sikorski–Majski w ocenie centralnej prasy polityczno-informacyjnej Polskiego Państwa Podziemnego (czerwiec–sierpień 1941 roku). Karol Sacewicz. Echa Przeszłości 5, 155-173. 2004
Dylematy wojskowej Temidy. Problemy orzecznicze sądów wojennych Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w latach II wojny światowe. Leszek Kania.
INNE ROCZNICE WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W NAJBLIŻSZYCH DNIACH:
6 maja 1925 r. w Państwowym Gimnazjum im. Joachima Lelewela w Wilnie doszło do największej szkolnej strzelaniny w polskiej historii, znanej jako „krwawa matura w Wilnie". Więcej… |
6 maja 1937 r. niemiecki sterowiec D-LZ-129 Hindenburg po przebyciu transatlantyckiej trasy z Frankfurtu spłonął w bazie amerykańskiej marynarki wojennej w Lakehurst w stanie New Jersey. Więcej… |
7 maja 1945 r. we francuskim Reims generał Alfred Jodl i admirał Hans-Georg von Friedeburg podpisali bezwarunkową kapitulację III Rzeszy. Na żądanie Stalina kolejny akt kapitulacji podpisał feldmarszałek Wilhelm Keitel dzień później w Berlinie (9 maja według czasu moskiewskiego), a kapitulację z Reims zaczęto określać jako wstępny protokół kapitulacyjny. |
8 maja 1794 r. w Paryżu został zgilotynowany wybitny francuski naukowiec Antoine Lavoisier (1743-1794). Ojciec nowoczesnej chemii został osądzony i stracony w ciągu jednego dnia. Więcej… |
9 maja 1987 r. w Lesie Kabackim pod Warszawą doszło do katastrofy samolotu PLL LOT Ił-62M SP-LBG „Tadeusz Kościuszko” (lot nr LO 5055). Więcej… |
10 maja 1940 r. po całkowitej i ostatecznej kompromitacji polityki appeasementu premier Wielkiej Brytanii Neville Chamberlain podaje się do dymisji. Zastępuje go Winston Churchill. Więcej… |
11 maja 1745 r. pod Fontenoy (Belgia) doszło do krwawej bitwy pomiędzy połączonymi siłami austriackimi, brytyjskimi i holenderskimi z armią francuską (wojna o sukcesję austriacką). Jedno ze starć poprzedziła rzekoma wymiana uprzejmości, która niesłusznie przeszła do legendy jako symbol XVIII-wiecznej kurtuazji na polu bitwy, a dla niektórych ignorantów stanowi powód do drwin z "wojny w koronkach" jeszcze na początku XXI w. Więcej… |
12 maja 1926 r. w Warszawie rozpoczęły się walki uliczne przewrotu majowego. W wyniku starć strony rządowej i zwolenników marszałka Józefa Piłsudskiego zginęło 379 osób. Rząd Wincentego Witosa podał się do dymisji, a prezydent Stanisław Wojciechowski złożył urząd. Majowy zamach stanu zapoczątkował 13-letnie autorytarne rządy sanacji, trwające do września 1939 r. |
12 maja 1927 r. w Londynie funkcjonariusze policji działający w ramach kontrwywiadowczej operacji MI5 rozpoczęli przeszukanie budynku przy 49 Moorgate, gdzie mieściły się siedziby spółki ARCOS Ltd (All-Russian Co-operative Society Limited) i sowieckiego przedstawicielstwa handlowego. Konsekwencją afery ARCOSu było wypowiedzenie przez rząd premiera Stanleya Baldwina brytyjsko-sowieckich stosunków dyplomatycznych. Więcej… |