Tego dnia w 1649 roku



30 stycznia 1649 r. w Londynie został ścięty król Anglii Karol I Stuart (1600-1649), uznany w procesie przed Kadłubowym Parlamentem za „zdrajcę, tyrana, mordercę i wroga wszystkich uczciwych ludzi”.

„… tylko szaleniec nie widzi, iż sprawiedliwości musi się stać zadość nawet wbrew prawu.”

Oliver Cromwell w odpowiedzi na próby forsowania legalistycznych koncepcji w czasie procesu Karola I – za „Mercurius Pragmaticus” 27.01.1649.

Charles I by Daniel Mytens

Karol I (1600-1649)
Daniël Mijtens. Olej na płótnie. 1631 r.
Domena publiczna,
via Wikimedia Commons

Jak wiadomo Karol I już za życia był postacią kontrowersyjną. Z różnym przyczyn (wśród których niemałą rolę grał charakter króla i sposób pojmowania przez niego władzy królewskiej, ale także radykalizm oraz cyniczny pragmatyzm części członków opozycji) niemożliwym okazało się jednoczesne funkcjonowanie króla i parlamentu.

Czas jednak pokazał, że konflikt polityczny i zbrojny który spowodował śmierć Karola I po kilkunastu latach po niej i tak doprowadził do stanu, który strony mogły osiągnąć bez rozlewu krwi (czyli de facto do powrotu monarchii, choć w wersji parlamentarnej).

Niestety bezkompromisowość obu stron konfliktu i ich bezwzględne przekonanie o własnych racjach doprowadziły do procesu i egzekucji króla, która wstrząsnęła całą ówczesną Europą. W ten sposób Jego Królewska Mość Karol I Stuart – z Bożej łaski król Anglii, Szkocji, Francji i Irlandii, Obrońca Wiary, etc. – przekonany do końca o słuszności swoich absolutystycznych przekonań przeszedł spektakularnie  do wieczności i historii w dniu 30 stycznia 1649 r.

Jako że dzień był zimny, Karol zażądał podwójnej koszuli – aby zgromadzony tłum nie uznał, że ma dreszcze ze strachu. Wydał dyspozycje co do pewnych przedmiotów swojego majątku i przyjął Komunię z rąk biskupa Londynu Wiliama Juxona. W południe zjadł swój ostatni posiłek: kieliszek wina (prawdopodobnie gatunku Claret) i kawałek chleba.

Około godziny 14.00 wkroczył z godnością na szafot, gdzie wygłosił ostatnią przemowę, z której wynikała między innymi niezachwiana pewność co do słuszności swojej koncepcji sprawowania władzy (słowa króla zanotował towarzyszący mu do końca biskup Juxon). Następnie przekazując Juxonowi swój płaszcz i błękitną szarfę orderu św. Jerzego wypowiedział słowo „Pamiętaj” (prawdopodobnie chodziło o wyrażone wcześniej życzenie króla, by jego syn Karol II nie szukał zemsty na sprawcach jego śmierci).

Wreszcie złożył głowę na katowskim pniu, polecając katu, by ten zadał cios na jego znak. Tak też się stało – gdy Karol rozłożył ręce kat jednym „czystym” cięciem pozbawił głowy króla Anglii (profesjonalizm kata potwierdziły oględziny zabalsamowanych zwłok Karola wykonane w pierwszej połowie XIX w.). Głowę króla następnie okazano tłumowi, jednak bez wyrzeczenia zwyczajowych słów „Oto jest głowa zdrajcy”.

The Execution of Charles I of England

Egzekucja Karola I.

Anonimowy obraz holenderski (Jan Weesop ?), ok. 1649 r .

Obraz (jedno z wielu malarskich wyobrażeń egzekucji) zawiera szereg nieścisłości co do faktycznego przebiegu egzekucji, świadczy jednak o wrażeniu, jakie wywarła śmierć króla w ówczesnej Europie.

Domena publiczna, via Wikimedia Commons

Anglia stała się republiką (Commonwealth of England; 1649-1660), zaś w królestwach Szkocji i Irlandii (będących ówcześnie w unii personalnej z Anglią) po straceniu Karola I za jego następcę uznano jego syna Karola II. Niebawem jednak oba kraje formalnie (1652) wcielono do republiki, co poprzedziła brutalna interwencja wojsk Olivera Cromwella (w tym m. in. masakra mieszkańców miasta Drogheda w Irlandii w 1649 r.).

DelarocheCromwell

Cromwell nad zwłokami ściętego Karola I.

Paul Delaroche. Olej na płótnie. 1831 r.

Domena publiczna, via Wikimedia Commons

Na czele republiki stanął Oliver Cromwell jako Lord Protektor (1653), który wkrótce  odsunął parlament od władzy, zyskując faktycznie władzę niemal dyktatorską (The Instrument of Government), a z pewnością przewyższającą władzę Karola I z wszystkimi jego absolutystycznymi zapędami.

Po śmierci Olivera Cromwella (1658) i krótkich nieudolnych rządach jego syna Richarda – w warunkach narastającej w kraju anarchii – Parlament zdecydował o przywróceniu monarchii parlamentarnej (1660), przekazując tron synowi ściętego króla Karolowi II Stuartowi (1630-1685).

30 stycznia 1661 r. w dwunastą rocznicę egzekucji Karola I ciało Cromwella usunięto z grobowca i powieszono je w łańcuchach na widoku publicznym. Odciętą zwłokom głowę eksponowano na palu umieszczonym na dachu Westminster Hall aż do 1685 r.

AKTUALIZACJA 29.01.2022 © ŁUKASZ SOBANIAK


The Execution of Charles I. Blair Worden. History Today, 02.02.2009.

Ostatnie miesiące życia, proces i ścięcie Karola I Stuarta w opinii prasy angielskiej. Paulina Nortowska, STUDIA HISTORYCZNE R. LX, 2017, z. 3 (239), s. 25-40.

INNE ROCZNICE WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W NAJBLIŻSZYCH DNIACH:

1 czerwca 1962 r. w więzieniu w Ramli (Izrael) wykonano karę śmierci orzeczoną 15 grudnia 1961 r. wyrokiem Sądu Okręgowego w Jerozolimie wobec SS-Obersturmbannführera Adolfa Eichmanna za zbrodnie przeciwko ludności żydowskiej, zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości oraz przynależność do organizacji uznanych w Norymberdze za przestępcze. Egzekucję poprzedziło odrzucenie apelacji przez Sąd Najwyższy Izraela i nieskorzystanie z prawa łaski przez prezydenta Icchaka Ben Cewiego. Wyrok wykonano zaraz po północy. W ciągu kilku godzin ciało skremowano, a popioły rozsypano w Morzu Śródziemnym poza wodami terytorialnymi Izraela.

2 czerwca 1953 r. Elżbieta II została koronowana na królową Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Koronacja odbyła się w Opactwie Westminsterskim i była pierwszą taką ceremonią transmitowaną przez telewizję.

3 czerwca 1666 r. w Cieśninie Kaletańskiej angielski wiceadmirał Sir George Ayscue (1616-1672) poddał Holendrom swój flagowy okręt HMS "Royal Prince". Więcej…

4 czerwca 1963 r. brytyjski sekretarz stanu ds. wojny John Profumo (1915-2006) podał się do dymisji w następstwie ujawnionego skandalu obyczajowego z wątkami szpiegowskimi (Afera Profumo). Rezygnację polityka podano do publicznej wiadomości następnego dnia. Więcej…

4 czerwca 1989 r. w Polsce odbyły się pierwsze po II wojnie światowej częściowo wolne wybory do Sejmu i wolne wybory do Senatu. W 2013 r. Sejm Rzeczpospolitej Polskiej w przekonaniu "o szczególnym znaczeniu tej daty dla Polski" ustanowił 4 czerwca Dniem Wolności i Praw Obywatelskich.

5 czerwca 1963 r. w Killinardrish (Cork) w Irlandii zmarł generał Adrian Carton de Wiart (1880-1963), uczestnik wojny burskiej, obu wojen światowych, a w międzyczasie wojny polsko-bolszewickiej. Więcej…

WIĘCEJ WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W CIĄGU ROKU...