Tego dnia w 1792 roku



17 kwietnia 1792 r. w Paryżu w szpitalu Bicêtre dokonano praktycznych prób działania wynalazku, który później stał się powszechnie znany jako gilotyna i używany przez Republikę Francuską aż do 1977 r.

To przełomowe urządzenie przetestowano najpierw na żywych baranach i zwłokach bezdomnych. Wbrew powszechnej opinii zbudowano je według projektu chirurga i fizjologa Antoine’a Louisa (1723-1792), a nie lekarza Josepha Ignace Guillotina (1738-1814), jednakowoż to ten drugi był autorem samej koncepcji urządzenia do humanitarnej i egalitarnej dekapitacji, przysługującej wszystkim skazanym niezależnie od ich stanu. W związku z tym urządzenie najpierw nazywano Luisette, następnie la veuve (wdowa), a wreszcie gilotyną (mimo protestów samego doktora Guillotina).

Exécution de Marie Antoinette le 16 octobre 1793

Egzekucja Marii Antoniny na Placu Rewolucji. 16 października 1793 r.

Autor nieznany

Domena publiczna, via Wikimedia Commons

Pierwszej egzekucji dokonano 25 kwietnia 1792 r. – skazanym był niejaki Nicolas-Jacques Pelletier, trudniący się rozbojem na drogach. Nowe urządzenie nie zostało jednak początkowo zbyt dobrze przyjęte przez publiczność, która domagała się powrotu szubienicy (narzędzia mniej humanitarnego, lecz zapewniającego tłumowi dłuższe i bardziej „atrakcyjne” widowisko).

Niesprawiedliwością jednak byłoby bezwzględne przyznanie palmy pierwszeństwa w mechanicznej dekapitacji wyłącznie Francji, bowiem podobne koncepcyjnie machiny budowano i wykorzystywano już znacznie wcześniej w Anglii (Halifax Gibbet), Szkocji (Scottish Maiden), czy Irlandii. Według księcia Edwarda Raczyńskiego i Polska może się poszczycić wcześniejszym niż Francja użyciem analogicznego urządzenia, czego dowodem ma być płaskorzeźba na jednej z ław kościoła św. Józefa w Kaliszu (XV -XVI w). Nie da się jednak zaprzeczyć, że Francja pomysł udoskonaliła i wprowadziła do powszechnego użycia aż do 1977 r., kiedy to wykonano ostatnią egzekucję na gilotynie.

Spadotopor gilotyna, Kalisz

Spadotopór – płaskorzeźba na jednej z ław kościoła św. Józefa w Kaliszu

Autor nieznany. XV-XVI w.

Domena publiczna, via Wikimedia Commons

Ponura sława tego urządzenia nie powinna przesłaniać nam faktu, że samo w sobie stanowiło ono znaczny postęp w humanitarnym wykonywaniu kary śmierci. Wcześniej przebieg egzekucji bywał jeszcze bardziej makabryczny, i to nie tylko w przypadku użycia szubienicy wobec pospólstwa. Zdarzało się, że również szlachetnie urodzeni cierpieli z powodu braku profesjonalizmu kata – jak choćby w przypadku Marii Stuart (1542-1587), która zanim została skutecznie ścięta, doświadczyła trzech uderzeń toporem (choć i tak prawdopodobnie miała dużo szczęścia, jako że pierwsze uderzenie trafiło w tył głowy).

Niestety – ojców rewolucji francuskiej gilotyna rozczarowywała niską wydajnością w walce z kontrrewolucją, co w praktyce spowodowało konieczność wspomagania się  metodami bardziej tradycyjnymi i mniej humanitarnymi (jak np. noyady w Wandei).

AKTUALIZACJA 17.04.2021 © ŁUKASZ SOBANIAK


The Guillotine Headquarters

Bois de justice History of the guillotine, construction details, with rare photos. April 17, 2020.

INNE ROCZNICE WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W NAJBLIŻSZYCH DNIACH:

1 czerwca 1962 r. w więzieniu w Ramli (Izrael) wykonano karę śmierci orzeczoną 15 grudnia 1961 r. wyrokiem Sądu Okręgowego w Jerozolimie wobec SS-Obersturmbannführera Adolfa Eichmanna za zbrodnie przeciwko ludności żydowskiej, zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości oraz przynależność do organizacji uznanych w Norymberdze za przestępcze. Egzekucję poprzedziło odrzucenie apelacji przez Sąd Najwyższy Izraela i nieskorzystanie z prawa łaski przez prezydenta Icchaka Ben Cewiego. Wyrok wykonano zaraz po północy. W ciągu kilku godzin ciało skremowano, a popioły rozsypano w Morzu Śródziemnym poza wodami terytorialnymi Izraela.

2 czerwca 1953 r. Elżbieta II została koronowana na królową Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Koronacja odbyła się w Opactwie Westminsterskim i była pierwszą taką ceremonią transmitowaną przez telewizję.

3 czerwca 1666 r. w Cieśninie Kaletańskiej angielski wiceadmirał Sir George Ayscue (1616-1672) poddał Holendrom swój flagowy okręt HMS "Royal Prince". Więcej…

4 czerwca 1963 r. brytyjski sekretarz stanu ds. wojny John Profumo (1915-2006) podał się do dymisji w następstwie ujawnionego skandalu obyczajowego z wątkami szpiegowskimi (Afera Profumo). Rezygnację polityka podano do publicznej wiadomości następnego dnia. Więcej…

4 czerwca 1989 r. w Polsce odbyły się pierwsze po II wojnie światowej częściowo wolne wybory do Sejmu i wolne wybory do Senatu. W 2013 r. Sejm Rzeczpospolitej Polskiej w przekonaniu "o szczególnym znaczeniu tej daty dla Polski" ustanowił 4 czerwca Dniem Wolności i Praw Obywatelskich.

5 czerwca 1963 r. w Killinardrish (Cork) w Irlandii zmarł generał Adrian Carton de Wiart (1880-1963), uczestnik wojny burskiej, obu wojen światowych, a w międzyczasie wojny polsko-bolszewickiej. Więcej…

WIĘCEJ WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W CIĄGU ROKU...