Tego dnia w 1792 roku



17 kwietnia 1792 r. w Paryżu w szpitalu Bicêtre dokonano praktycznych prób działania wynalazku, który później stał się powszechnie znany jako gilotyna i używany przez Republikę Francuską aż do 1977 r.

To przełomowe urządzenie przetestowano najpierw na żywych baranach i zwłokach bezdomnych. Wbrew powszechnej opinii zbudowano je według projektu chirurga i fizjologa Antoine’a Louisa (1723-1792), a nie lekarza Josepha Ignace Guillotina (1738-1814), jednakowoż to ten drugi był autorem samej koncepcji urządzenia do humanitarnej i egalitarnej dekapitacji, przysługującej wszystkim skazanym niezależnie od ich stanu. W związku z tym urządzenie najpierw nazywano Luisette, następnie la veuve (wdowa), a wreszcie gilotyną (mimo protestów samego doktora Guillotina).

Exécution de Marie Antoinette le 16 octobre 1793

Egzekucja Marii Antoniny na Placu Rewolucji. 16 października 1793 r.

Autor nieznany

Domena publiczna, via Wikimedia Commons

Pierwszej egzekucji dokonano 25 kwietnia 1792 r. – skazanym był niejaki Nicolas-Jacques Pelletier, trudniący się rozbojem na drogach. Nowe urządzenie nie zostało jednak początkowo zbyt dobrze przyjęte przez publiczność, która domagała się powrotu szubienicy (narzędzia mniej humanitarnego, lecz zapewniającego tłumowi dłuższe i bardziej „atrakcyjne” widowisko).

Niesprawiedliwością jednak byłoby bezwzględne przyznanie palmy pierwszeństwa w mechanicznej dekapitacji wyłącznie Francji, bowiem podobne koncepcyjnie machiny budowano i wykorzystywano już znacznie wcześniej w Anglii (Halifax Gibbet), Szkocji (Scottish Maiden), czy Irlandii. Według księcia Edwarda Raczyńskiego i Polska może się poszczycić wcześniejszym niż Francja użyciem analogicznego urządzenia, czego dowodem ma być płaskorzeźba na jednej z ław kościoła św. Józefa w Kaliszu (XV -XVI w). Nie da się jednak zaprzeczyć, że Francja pomysł udoskonaliła i wprowadziła do powszechnego użycia aż do 1977 r., kiedy to wykonano ostatnią egzekucję na gilotynie.

Spadotopor gilotyna, Kalisz

Spadotopór – płaskorzeźba na jednej z ław kościoła św. Józefa w Kaliszu

Autor nieznany. XV-XVI w.

Domena publiczna, via Wikimedia Commons

Ponura sława tego urządzenia nie powinna przesłaniać nam faktu, że samo w sobie stanowiło ono znaczny postęp w humanitarnym wykonywaniu kary śmierci. Wcześniej przebieg egzekucji bywał jeszcze bardziej makabryczny, i to nie tylko w przypadku użycia szubienicy wobec pospólstwa. Zdarzało się, że również szlachetnie urodzeni cierpieli z powodu braku profesjonalizmu kata – jak choćby w przypadku Marii Stuart (1542-1587), która zanim została skutecznie ścięta, doświadczyła trzech uderzeń toporem (choć i tak prawdopodobnie miała dużo szczęścia, jako że pierwsze uderzenie trafiło w tył głowy).

Niestety – ojców rewolucji francuskiej gilotyna rozczarowywała niską wydajnością w walce z kontrrewolucją, co w praktyce spowodowało konieczność wspomagania się  metodami bardziej tradycyjnymi i mniej humanitarnymi (jak np. noyady w Wandei).

AKTUALIZACJA 17.04.2021 © ŁUKASZ SOBANIAK


The Guillotine Headquarters

Bois de justice History of the guillotine, construction details, with rare photos. April 17, 2020.

INNE ROCZNICE WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W NAJBLIŻSZYCH DNIACH:

11 grudnia 1941 r. Rzeczpospolita Polska wypowiedziała wojnę Cesarstwu Japonii. Więcej…

12 grudnia 1942 r. oddziały Wehrmachtu dowodzone przez feldmarszałka Ericha von Mansteina rozpoczęły operację "Wintergewitter", która miała na celu przerwanie okrążenia niemieckiej 6 Armii generała Friedricha Paulusa, broniącej się w Stalingradzie.

13 grudnia 1981 r. Rada Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wprowadza stan wojenny na terenie kraju. Więcej…

14 grudnia 1957 r. zakończono odbudowę Bramy Brandenburskiej, mocno uszkodzonej w czasie walk o Berlin. Odbudowy dokonano wspólnym wysiłkiem powojennego podzielonego Berlina. Rekonstruktorzy z Berlina Wschodniego wnieśli jednak swoje poprawki w duchu nowych czasów: kwadrygę Wiktorii pozbawiono orła i Żelaznego Krzyża. Oryginalny wygląd kwadrygi przywrócono dopiero po 1990 r.

15 grudnia 1961 r. w Jerozolimie orzeczono karę śmierci w procesie SS-Obersturmbannführera Adolfa Eichmanna, uczestnika konferencji w Wannsee, a następnie sprawnego logistyka operacji Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy składających się na Endlösung. Więcej…

16 grudnia 1922 r. podczas wystawy w warszawskiej "Zachęcie" Eligiusz Niewiadomski dokonał zamachu na życie prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Gabriela Narutowicza, oddając do niego trzy strzały z pistoletu, które spowodowały śmierć na miejscu. Więcej…

17 grudnia 1883 r. Sąd Najwyższy USA orzekł w sprawie Ex parte Crow Dog (109 U.S. 556). W świetle tego orzeczenia sądy federalne nie obejmowały swoją jurysdykcją spraw o morderstwo, jeśli doszło do niego na terenie rezerwatu, sprawca  i ofiara byli Indianami, a przestępstwo zostało osądzone przez sąd plemienny. W reakcji na to rozstrzygnięcie Kongres USA uchwalił Major Crimes Act (1885), poddający poważniejsze przestępstwa pod jurysdykcję federalną, niezależnie od okoliczności rozważanych w sprawie Ex parte Crow Dog.

17 grudnia 1944 r. w Malmedy (Belgia) w trakcie niemieckiej kontrofensywy w Ardenach, żołnierze Waffen-SS („Kampfgruppe Peiper”) w niewyjaśnionych do końca okolicznościach dokonali masakry amerykańskich jeńców wojennych i osób cywilnych (łącznie 86 osób). Więcej…

WIĘCEJ WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W CIĄGU ROKU...