1 maja 1960 r. nad Swierdłowskiem (obecnie Jekaterynburg) na Uralu został zestrzelony samolot szpiegowski Lockheed U-2. Maszynę pilotował kapitan Francis Gary Powers (1929-1977), wykonujący dla CIA i USAF zadanie fotograficznego rozpoznania powietrznego nad terytorium ZSRR (misja Grand Slam).
Kapitan Powers wystartował z amerykańskiej bazy w Peszawarze w Pakistanie, aby w przelocie nad terytorium ZSRR dokonać rozpoznania m. in. wyrzutni międzykontynentalnych rakiet balistycznych na kosmodromie w Bajkonurze oraz zakładów atomowych Czelabińsk-65, a następnie po wykonaniu zadania wylądować w Norwegii.
Sowieci spodziewając się kolejnej już misji szpiegowskiej (wcześniej U-2 co najmniej kilkukrotnie uniknęły przechwycenia przez myśliwce MiG-19 i Su-9) postawili w stan gotowości obronę przeciwlotniczą, ale wobec wysokiego pułapu operacyjnego U-2 przechwycenie przez myśliwce po raz kolejny nie powiodło się. W tej sytuacji Sowieci użyli rakiet S-75, wprowadzonych do uzbrojenia w 1958 r. (w CIA mylnie uważano, że U-2 jest jest również poza zasięgiem sowieckich rakiet ziemia-powietrze). Wystrzelono prawdopodobnie salwę kilkunastu rakiet. Jedna z nich trafiła U-2 na wysokości około 19800 m, a kolejna zniszczyła dokonujący próby przechwycenia sowiecki myśliwiec MiG-19, którego pilot lejtnant Siergiej Safronow zginął (przypuszczalnie systemy identyfikacji IFF MiGów nie zostały przełączone na aktualne kody z powodu święta 1 maja).
Plan misji Grand Slam – trasa lotu Powersa z 1 maja 1960 r.
Źródło: The Central Intelligence Agency and Overhead Reconnaissance: The U-2 and OXCART Programs, 1954-1974, str. 186
Domena publiczna, via Wikimedia Commons
Pilot opuścił spadający samolot, ale nie zdołał aktywować systemu niszczącego fotograficzne wyposażenie szpiegowskie, które przetrwało uderzenie w ziemię. Tym samym oficjalna wersja amerykańska, że samolot NASA zboczył z kursu w trakcie wykonywania zadania meteorologicznego nad Turcją nie mogła zostać uznana za wiarygodną.
Samolot U-2 z fikcyjnymi oznaczeniami NASA – co miało uwiarygodnić amerykańską wersje o przypadkowym naruszeniu przestrzeni powietrznej ZSRR przez samolot wykonujący zadanie meteo. Baza USAF w Edwards, 6 maja 1960 r.
NASA. 06.05.1960.
Domena publiczna, via Wikimedia Commons
Francis Gary Powers po wylądowaniu na spadochronie został szybko schwytany i trafił na Łubiankę. W czasie długich przesłuchań przez KGB ujawnił charakter swojego lotu nad ZSRR (ponoć zgodnie z instrukcjami, które otrzymał na wypadek zestrzelenia). Skazano go za szpiegostwo na trzy lata więzienia i siedem lat ciężkich robót, jednak po odbyciu kary roku i dziewięciu miesięcy więzienia został wymieniony w 1962 r. za szpiega ZSRR Rudolfa Abla.
Konsekwencją incydentu U-2 był skandal międzynarodowy i dalszy wzrost napięcia w stosunkach ZSRR-USA.
AKTUALIZACJA 05.05.2021 © ŁUKASZ SOBANIAK
The Central Intelligence Agency and Overhead Reconnaissance: The U-2 and OXCART Programs, 1954-1974 CIA, odtajniono 25.06.2013
3 kwietnia 1940 r. rozpoczęły się masowe egzekucje polskich oficerów z obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku (zbrodnia katyńska). Ogółem rozstrzelano co najmniej 21 768 obywateli II Rzeczpospolitej.