1 września 1939 r. o godzinie 4.48 niemiecki pancernik „Schleswig-Holstein” otworzył ogień w kierunku polskiej Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte, co wbrew faktom historycznym zostało powszechnie uznane za rozpoczęcie działań wojennych II wojny światowej.
„Schleswig-Holstein” w porcie gdańskim podczas ostrzału Westerplatte. 1 września 1939 r.
Autor nieznany. Źródło: Instytut Pamięci Narodowej.
Domena publiczna, via Wikimedia Commons
Bliższa analiza dokumentów historycznych wskazuje wyraźnie, że otwarcie ognia z „Schleswiga-Holsteina” poprzedził szereg działań zbrojnych mających miejsce po północy z 31 sierpnia na 1 września 1939 r. Przykładowo już o godzinie 1 w nocy rozpoczęto atak na posterunek polskiej straży granicznej w Jeziorkach koło Piły, a w okolicach Rybnika Wehrmacht przekroczył granicę przed 2 w nocy. Około 4.15-4.25 nastąpił atak na stację PKP w Szymankowie, a o 4.35 Luftwaffe zaatakowała okolice mostów w Tczewie (według niemieckich dokumentów o 4.40). Do niedawna sporna pozostawała dokładna godzina rozpoczęcia nalotu na Wieluń (4.40 czy 5.40 według ustaleń IPN, wersję tę potwierdzałyby także dokumenty niemieckie), przyczyną nieporozumienia stało się błędne przyjęcie, że Polska w 1939 r. miała godzinną różnicę czasową w stosunku do Niemiec.
Niezależnie od powyższego przypomnieć można o niemieckim „wypadku przy pracy”, jakim był incydent jabłonkowski z 26 sierpnia 1939 r. (datę inwazji wyznaczoną na ten dzień przełożono, jednak wiadomość o tym nie dotarła na czas do wszystkich oddziałów w terenie i niektóre przystąpiły do zaplanowanych działań).
Oprócz regularnych działań wojennych otwartą agresję poprzedziły akty dywersji i terroru (np. zamach bombowy na dworcu PKP w Tarnowie 28.08.1939), prowokacje (np. napad na radiostację w Gliwicach 31.08.1939) oraz liczne incydenty graniczne i naruszenia polskiej przestrzeni powietrznej przez Luftwaffe.
AKTUALIZACJA 24.09.2021 © ŁUKASZ SOBANIAK
1 września 1939 r., punktualnie o godz..? Kaja Drąg, Adam Żeberkiewicz. Główny Urząd Miar.
Polacy Zgubieni w Czasie. Michał Tomasz Wójcicki. Rzeczpospolita, Warszawa 27-28.10.2018, s. 30-31.
WIELUŃ, 1 WRZEŚNIA 1939. fragment tekstu dr. Grzegorza Bębnika – Tylko u nas – Pamięć.pl – portal edukacyjny IPN.
3 kwietnia 1940 r. rozpoczęły się masowe egzekucje polskich oficerów z obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku (zbrodnia katyńska). Ogółem rozstrzelano co najmniej 21 768 obywateli II Rzeczpospolitej.