Tego dnia w 1433 roku
9 stycznia 1433 r. – król Władysław Jagiełło potwierdza w Krakowie przywilej jedlneński (1430 r.).
Przywilej ten jest zbliżony do angielskiej Magna Charta Libertatum (The Great Charter) z 1215 r. króla Jana bez Ziemi (szlachta angielska nie utrzymała jednak tego przywileju, co zmienił dopiero Habeas Corpus Act z 1679 r.) – w szczególności gwarantował szlachcie (a właściwie posiadaczom ziemskim) prawo nietykalności osobistej i niemożność uwięzienia bez wyroku sądowego (zasada Neminem captivabimus nisi iure victum).
Niestety konstytucją sejmową z 1496 r. mieszczaństwu i plebsowi zabroniono posiadania nieruchomości, a tym samym pośrednio wyjęto te stany spod działania przywileju.
Wkrótce przywilej został rozszerzony na szlachtę litewską (1447), a na mocy ustawy Miasta nasze królewskie wolne w państwach Rzeczypospolitej (1791) objęto nim mieszczan z miast królewskich posiadających majątek nieruchomy.
Następnie przyrzekamy i zaręczamy, iż żadnego ziemianina posiadacza własności gruntowej, nie będziemy za jakieś wykroczenia lub winę więzić, ani nie wydamy nakazu uwięzienia i nie będziemy go wcale karać, jeśli w sądzie w sposób rozumny nie udowodni się jemu winy i jeśli sędziowie tej krainy, w której ten ziemianin mieszka, nie wydadzą go w ręce nasze lub naszych starostów. Wyjątek jednak stanowić będzie człowiek, którego przyłapałoby na kradzieży lub na jakimś publicznym przestępstwie, jak np. na podpaleniu, rozmyślnym zabójstwie, porywaniu panien i niewiast, pustoszeniu i rabowaniu wsi, podobnie tacy, którzy nie chcieliby złożyć należnej kaucji, stosownie do wielkości wykroczenia lub winy. Nikomu zaś nie będziemy zabierać dóbr i posiadłości, chyba że uprawnieni sędziowie lub nasi baronowie przedstawią go nam jako sądownie skazanego.
Tłumaczenie z łaciny za The Legal Path of Polish Freedom
Przywilej jedlneński (Neminem captivabimus) – polskie prawo do wolności. Maciej Adam Pieńkowski. HistMag 09.07.2014.
Przywilej jedlneńsko-krakowski. The Legal Path of Polish Freedom. 2017.
INNE ROCZNICE WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH NA ŚWIECIE W NAJBLIŻSZYCH DNIACH:
14 listopada 1940 r. rozpoczął się całonocny nalot Luftwaffe na Coventry. Przy użyciu 515 samolotów w ciągu jednej nocy zniszczono centrum miasta, zabijając co najmniej 568 jego mieszkańców. |
15 listopada 1796 r. rozpoczęła się bitwa pod Arcole, podczas której generał Napoleon Bonaparte rzekomo osobiście poprowadził krwawy i zwycięski szturm na most na rzece Alpone. Więcej… |
16 listopada 1992 r. odkryto przypadkowo skarb z Hoxne (Suffolk, Anglia), największy zbiór złotych i srebrnych przedmiotów (w tym 14780 monet) z czasów rzymskich (395 - 408 n.e.). Wartość skarbu wyceniono na 1,75 mln £ (1993). Odkrycie skarbu z Hoxne miało wpływ na uregulowanie prawne kwestii dotyczących takich znalezisk (The Treasure Act 1996). |
18 listopada 1965 r. wojska amerykańskie osiągnęły zwycięstwo taktyczne w bitwie w dolinie Ia Đrăng (Wietnam Południowy), zmuszając wojska Wietnamu Północnego do wycofania się do sąsiedniej Kambodży. Było to pierwsze większe bezpośrednie starcie lądowe pomiędzy US Army a Ludową Armią Wietnamu w czasie wojny wietnamskiej. |
19 listopada 1703 r. w Bastylii zmarł Człowiek w żelaznej masce, długoletni więzień króla Francji Ludwika XIV. Nieustalona tożsamość tajemniczego więźnia oraz ścisły dozór i izolacja od otoczenia, jakimi go objęto w czasie długotrwałego uwięzienia stały się przedmiotem wielu hipotez, a także inspiracją dla powieści i filmu. |
20 listopada 1820 r. na Pacyfiku (3700 km od wybrzeży Ameryki Południowej) brytyjski statek wielorybniczy „Essex” został staranowany przez kaszalota i zatonął. Rozbitkowie przez ponad 4 miesiące dryfowali po Pacyfiku - część z nich przeżyła dopuszczając się aktów kanibalizmu. Zdarzenia te stały się kanwą powieści Moby Dick autorstwa Hermana Melville’a (1819–1891). |
INNE ROCZNICE WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W POLSCE W NAJBLIŻSZYCH TYGODNIACH:
22 listopada 1939 r. we Francji utworzono Ośrodek Oficerski w Cerizay. Oficjalnie obóz był przeznaczony dla oficerów Wojska Polskiego, dla których nie było przydziałów oraz dla "sprawców klęski wrześniowej". W rzeczywistości obóz był ośrodkiem odosobnienia dla przeciwników politycznych generała Władysława Sikorskiego. Po upadku Francji ośrodek został ewakuowany na wyspę Bute w Szkocji, gdzie jako Stacja Zborna Oficerów Rothesay kontynuował działalność do 1942 r., kiedy to po protestach członków Izby Gmin rozpoczęto jego likwidację, formalnie zakończoną w 1943 r. |
23 listopada 1937 r. w w górach Piryn (Bułgaria) rozbił się samolot Polskich Linii Lotniczych „LOT” Douglas DC-2-115D o numerze rejestracyjnym SP-ASJ. W wypadku zginęli pilot Tadeusz Dmoszyński, mechanik Ryszard Walentukiewicz i radiooperator Marian Winnik oraz trzech pasażerów. Więcej… |
25 listopada 2008 r. w Krakowie dokonano ekshumacji zwłok generała Władysława Sikorskiego (1881-1943) - celem przeprowadzenia ich badań i oględzin w Zakładzie Medycyny Sądowej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagielońskiego w ramach rozpoczętego w 2008 r. śledztwa Instytutu Pamięci Narodowej. Raport z przeprowadzonej sekcji (2009) wykluczył hipotezy o pozbawieniu życia generała już przed katastrofą w Gibraltarze. Stwierdzono, że śmierć Władysława Sikorskiego nastąpiła wskutek obrażeń wielonarządowych, typowych dla ofiar wypadków komunikacyjnych. Więcej… |
29 listopada 1830 r. w Warszawie członkowie sprzysiężenia w Szkole Podchorążych Piechoty pod wodzą porucznika Piotra Wysockiego wystąpili przeciwko powszechnie znienawidzonemu wodzowi naczelnemu wojsk Królestwa Polskiego wielkiemu księciu Konstantemu Romanowowi (1779–1831). Spisek wojskowy doprowadził do opanowania stolicy, dając początek Powstaniu Listopadowemu. |
30 listopada 1808 r. pod Somosierrą doszło do zwycięskiej szarży polskich szwoleżerów na pozycje armii hiszpańskiej, co pozwoliło otworzyć armii Napoleona drogę na Madryt. Wydarzenie to nie tylko dało początek romantycznej legendzie utrwalonej w malarstwie i literaturze, ale i przyczyniło się do ukucia nieco już skompromitowanego merytorycznie terminu "kozietulszczyzna" (od nazwiska dowódcy szwadronu Jana Kozietulskiego) oznaczającego rzekomo właściwą Polakom skłonność do brawury i osiągania mało znaczących zwycięstw kosztem ogromnych strat. |
1 grudnia 1918 r. Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego generał Stanisław Szeptycki wydał rozkaz nr 38, na mocy którego czerwono-biała szachownica stała się znakiem rozpoznawczym polskiego lotnictwa wojskowego. Szachownica w tym układzie pozostawała w użyciu aż do 1993 r., kiedy to wprowadzono nowy wzór znaku: z zamienioną kolejnością pól jako rzekomo bardziej poprawny heraldycznie. |
3 grudnia 1961 r. w Sosnowcu Stanisław Jaros bezskutecznie usiłował dokonać zamachu bombowego na I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułkę. Więcej… |
8 grudnia 1902 r. w Parochońsku na Polesiu urodziła się Zofia Chomętowska (1902-1991), jedna z najważniejszych autorek polskiej fotografii dwudziestolecia międzywojennego. Więcej… |
11 grudnia 1941 r. Rzeczpospolita Polska wypowiedziała wojnę Cesarstwu Japonii. Bardzo dziwna to wojna, biorąc pod uwagę brak jakichkolwiek operacji wojskowych stron przeciwko sobie przy jednoczesnej kontynuacji ich przedwojennej współpracy w zakresie wywiadu (głównie przeciwko ZSRR). Więcej… |
13 grudnia 1981 r. Rada Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wprowadza stan wojenny na terenie kraju. Więcej… |
