22 grudnia 1894 r. oskarżony o szpiegostwo na rzecz Niemiec kapitan armii francuskiej Alfred Dreyfus (1859-1935) został skazany na podstawie spreparowanych dowodów na degradację i dożywotnie zesłanie do kolonii karnej na Wyspie Diabelskiej (Gujana Francuska).
Kapitan Alfred Dreyfus około 1894 r.
Aaron Gerschel
Domena publiczna,
via Wikimedia Commons
Po trzydniowym procesie przed sądem wojskowym Alfred Dreyfus utracił dobre imię, stopień oficerski oraz wolność. Istotną przyczyną fałszywego oskarżenia i niesłusznego skazania Dreyfusa była niechęć znacznej części korpusu oficerskiego do promowania Francuzów pochodzenia żydowskiego.
Fałszerstwo ujawnił publicznie Émile Zola na łamach gazety „L’Aurore” publikując 13 stycznia 1898 r. list otwarty do prezydenta Republiki Francuskiej, zatytułowany „J’Accuse…!”. Publikację uznano za „zniesławienie armii”, a samego pisarza skazano na rok więzienia (kary uniknął uciekając do Wielkiej Brytanii).
Zdrajca: degradacja Alfreda Dreyfusa w Sądzie Morland Szkoły Wojskowej w Paryżu.
Henri Meyer – Bibliothèque nationale de France
Domena publiczna,
via Wikimedia Commons
Pomimo oczywistej niewinności Dreyfusa w kolejnych procesach odwoławczych utrzymywano wyrok skazujący, dopiero 12 lipca 1906 r. francuski Najwyższy Sąd Apelacyjny całkowicie anulował wyrok sądu wojskowego. Alfredowi Dreyfusowi przywrócono stopień wojskowy i awansowano go do stopnia majora. Został też odznaczony Legią Honorową.
Afera Dreyfusa najpierw podzieliła społeczeństwo francuskie, a w konsekwencji przyniosła istotne zmiany dla życia politycznego i społecznego Francji (m. in. armię poddano cywilnej kontroli). Z czasem sprawa stała się też tematem wielu książek i filmów (ostatnio np. Romana Polańskiego Oficer i szpieg – 2019).
AKTUALIZACJA 12.12.2021 © ŁUKASZ SOBANIAK
Tadeusz Hanausek. Tragiczna pomyłka. „Przekrój”. nr 28, s. 42, 1999-07-11.
J’Accuse! – Oskarżam! Polskie Radio – Historia, 2014-12-22.
3 kwietnia 1940 r. rozpoczęły się masowe egzekucje polskich oficerów z obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku (zbrodnia katyńska). Ogółem rozstrzelano co najmniej 21 768 obywateli II Rzeczpospolitej.