Tego dnia w 1914 roku



28 czerwca 1914 r. o godz. 10.50 w Sarajewie Gawriło Princip (1894-1918), członek serbskiej nacjonalistycznej organizacji „Czarna Ręka” dokonał skutecznego zamachu na austro-węgierskiego następcę tronu arcyksięcia Franciszka Ferdynanda Habsburga (1863-1914) i jego małżonkę Zofię von Chotek (1868-1914). Zamach w Sarajewie został niebawem uznany za casus belli I wojny światowej.

Franz Ferdinand & Sophie Leave Sarajevo Guildhall

28 czerwca 1914 r. godz. 10.40. Arcyksiążę Franciszek Ferdynand i księżna Zofia opuszczają ratusz w Sarajewie. Dziesięć minut później padną strzały Gawriło Principa, które pozbawią ich życia i staną się pretekstem do rozpętania I wojny światowej.

Autor nieznany (Karl Tröstl?)

CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

Gavrilo Princip, outside court

Gawriło Princip w czasie procesu.
Autor nieznany,
via Wikimedia Commons

Zamachowiec i jego wspólnicy zostali ujęci przez austro-węgierskie służby bezpośrednio po zamachu, a podjęte przez nich próby samobójcze udaremniono – tylko po to, aby wymierzyć im kary śmierci lub długoletniego więzienia. Sam Gawriło Princip po procesie w Sarajewie zostanie skazany na 20 lat ciężkiego więzienia (w świetle ówcześnie obowiązującego austriackiego prawa karnego sprawca poniżej 20 roku życia nie mógł być skazany na karę śmierci) i umrze z powodu ciężkich warunków odbywania kary w twierdzy w Terezinie w 1918 r.

W powstałym po upadku Austro-Węgier Królestwie Serbów, Chorwatów i Słoweńców oraz późniejszej Jugosławii Gawriłę Principa uznano za bohatera narodowego. Po rozpadzie Jugosławii częściej dostrzega się terrorystyczny i nacjonalistyczny charakter jego czynu (tak widzą to przynajmniej Bośniacy i Chorwaci, a nie sposób nie przyznać im pewnej racji porównując monarchię austro-węgierską z niektórymi państwami powstałymi na jej gruzach), jak również merytoryczny bezsens dokonanego przez niego zamachu.

W całej tej dramatycznej historii o ogólnoświatowych konsekwencjach narzędzie zbrodni wydaje się nieistotnym detalem, mając jednak w pamięci niezapomniany dialog otwierający „Przygody dobrego wojaka Szwejka” zastanawiałem się zawsze, czy spekulacje Szwejka w rozmowie z Panią Müllerową (Ja bym sobie na coś takiego kupił browning”) miały oparcie w rzeczywistości.

Jak się okazuje pistolet Gawriło Principa został zabezpieczony po zamachu. Aktualnie jest eksponatem w wiedeńskim Heeresgeschichtliches Museum (Muzeum Historii Wojskowości), a jego zdjęcie można zobaczyć tutaj.

I rzeczywiście: broń, która „rozpętała” I wojnę światową to belgijski samopowtarzalny sześciostrzałowy pistolet patentu Browninga FN Model 1910 kalibru 9 mm o numerze seryjnym 19074 (na zdjęciu poniżej inny egzemplarz).

Browning 1910 (6971783833)

Browning FN Model 1910.

Autor: Askild Antonsen, 28.01.2012.

CC BY 2.0, via Wikimedia Commons

Zapewne więc Jaroslav Hašek pisząc „Przygody dobrego wojaka Szwejka” w latach 1921-1923 wiedział o ustaleniach austro-węgierskich służb, albo konstrukcje Browninga uchodziły już wtedy za stosowne narzędzie dla zamachowca. Co więcej, historia XX w. pokazała, że różne odmiany tego modelu (produkowanego w latach 1910-1954) zostały użyte w wielu zamachach, np. w zabójstwach francuskiego prezydenta Paula Doumera w 1932 r. albo gubernatora Luizjany Hueya Longa w 1935 r. Również słynna konspiratorka holenderskiego ruchu oporu Hannie Schaft („Dziewczyna z czerwonymi włosami”) używała modelu FN M1922 (modyfikacja z dłuższą lufą na amunicję kalibru 7,65 mm) w akcjach likwidacyjnych przeciwko niemieckim kolaborantom w czasie II wojny światowej.

AKTUALIZACJA 28.06.2021 © ŁUKASZ SOBANIAK


Rocznicowe obchody w 100 lat po zabójstwie arcyksięcia dzielą BiH. Monika Klimowska, Dzieje.Pl. 27 czerwca 2014.

INNE ROCZNICE WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W NAJBLIŻSZYCH DNIACH:

5 października 1716 r. w bitwie pod Kowalewem armia saska króla Augusta II Mocnego pokonała wojska konfederacji tarnogrodzkiej. W czasie bitwy doszło do ostatniej w historii szarży husarii, która została powstrzymana ogniem broni palnej.

6 października 1973 r. na półwyspie Synaj oraz Wzgórzach Golan Egipt i Syria (wspierane przez siły ekspedycyjne innych państw arabskich) rozpoczęły działania wojenne przeciwko Izraelowi (wojna Jom Kippur). Więcej…

7 października 1949 r. z sowieckiej strefy okupacyjnej utworzono Niemiecką Republikę Demokratyczną (Deutsche Demokratische Republik) - istniejące do 1990 r. państwo niemieckie będące częścią bloku wschodniego.

8 października 1967 r. w Boliwii argentyński rewolucjonista Ernesto Che Guevara (1928-1967) został ujęty z bronią w ręku w trakcie prowadzonej przez niego wojny partyzanckiej mającej na celu eksport rewolucji na obszar Ameryki Południowej. Następnego dnia Che został rozstrzelany.

9 października 1967 r. w La Higuera (Boliwia) został zastrzelony kontrowersyjny argentyński rewolucjonista Ernesto Che Guevara (1928-1967), dzień wcześniej ujęty z bronią w ręku przez armię boliwijską. Więcej…

10 października 1889 r. w Nowym Jorku rozpoczęto budowę pierwszego nowojorskiego drapacza chmur New York World Building (znanego też jako Pulitzer Building). Budynek ten już nie istnieje, zburzono go w 1955 r. w związku z przeprojektowaniem wjazdu na Most Brookliński.

11 października 1969 r. w Arundel w Kanadzie zmarł generał Kazimierz Sosnkowski (1885-1969), jeden z najwybitniejszych polskich dowódców wojskowych.

WIĘCEJ WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W CIĄGU ROKU...