Tego dnia w 1914 roku



28 czerwca 1914 r. o godz. 10.50 w Sarajewie Gawriło Princip (1894-1918), członek serbskiej nacjonalistycznej organizacji „Czarna Ręka” dokonał skutecznego zamachu na austro-węgierskiego następcę tronu arcyksięcia Franciszka Ferdynanda Habsburga (1863-1914) i jego małżonkę Zofię von Chotek (1868-1914). Zamach w Sarajewie został niebawem uznany za casus belli I wojny światowej.

Franz Ferdinand & Sophie Leave Sarajevo Guildhall

28 czerwca 1914 r. godz. 10.40. Arcyksiążę Franciszek Ferdynand i księżna Zofia opuszczają ratusz w Sarajewie. Dziesięć minut później padną strzały Gawriło Principa, które pozbawią ich życia i staną się pretekstem do rozpętania I wojny światowej.

Autor nieznany (Karl Tröstl?)

CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

Gavrilo Princip, outside court

Gawriło Princip w czasie procesu.
Autor nieznany,
via Wikimedia Commons

Zamachowiec i jego wspólnicy zostali ujęci przez austro-węgierskie służby bezpośrednio po zamachu, a podjęte przez nich próby samobójcze udaremniono – tylko po to, aby wymierzyć im kary śmierci lub długoletniego więzienia. Sam Gawriło Princip po procesie w Sarajewie zostanie skazany na 20 lat ciężkiego więzienia (w świetle ówcześnie obowiązującego austriackiego prawa karnego sprawca poniżej 20 roku życia nie mógł być skazany na karę śmierci) i umrze z powodu ciężkich warunków odbywania kary w twierdzy w Terezinie w 1918 r.

W powstałym po upadku Austro-Węgier Królestwie Serbów, Chorwatów i Słoweńców oraz późniejszej Jugosławii Gawriłę Principa uznano za bohatera narodowego. Po rozpadzie Jugosławii częściej dostrzega się terrorystyczny i nacjonalistyczny charakter jego czynu (tak widzą to przynajmniej Bośniacy i Chorwaci, a nie sposób nie przyznać im pewnej racji porównując monarchię austro-węgierską z niektórymi państwami powstałymi na jej gruzach), jak również merytoryczny bezsens dokonanego przez niego zamachu.

W całej tej dramatycznej historii o ogólnoświatowych konsekwencjach narzędzie zbrodni wydaje się nieistotnym detalem, mając jednak w pamięci niezapomniany dialog otwierający „Przygody dobrego wojaka Szwejka” zastanawiałem się zawsze, czy spekulacje Szwejka w rozmowie z Panią Müllerową (Ja bym sobie na coś takiego kupił browning”) miały oparcie w rzeczywistości.

Jak się okazuje pistolet Gawriło Principa został zabezpieczony po zamachu. Aktualnie jest eksponatem w wiedeńskim Heeresgeschichtliches Museum (Muzeum Historii Wojskowości), a jego zdjęcie można zobaczyć tutaj.

I rzeczywiście: broń, która „rozpętała” I wojnę światową to belgijski samopowtarzalny sześciostrzałowy pistolet patentu Browninga FN Model 1910 kalibru 9 mm o numerze seryjnym 19074 (na zdjęciu poniżej inny egzemplarz).

Browning 1910 (6971783833)

Browning FN Model 1910.

Autor: Askild Antonsen, 28.01.2012.

CC BY 2.0, via Wikimedia Commons

Zapewne więc Jaroslav Hašek pisząc „Przygody dobrego wojaka Szwejka” w latach 1921-1923 wiedział o ustaleniach austro-węgierskich służb, albo konstrukcje Browninga uchodziły już wtedy za stosowne narzędzie dla zamachowca. Co więcej, historia XX w. pokazała, że różne odmiany tego modelu (produkowanego w latach 1910-1954) zostały użyte w wielu zamachach, np. w zabójstwach francuskiego prezydenta Paula Doumera w 1932 r. albo gubernatora Luizjany Hueya Longa w 1935 r. Również słynna konspiratorka holenderskiego ruchu oporu Hannie Schaft („Dziewczyna z czerwonymi włosami”) używała modelu FN M1922 (modyfikacja z dłuższą lufą na amunicję kalibru 7,65 mm) w akcjach likwidacyjnych przeciwko niemieckim kolaborantom w czasie II wojny światowej.

AKTUALIZACJA 28.06.2021 © ŁUKASZ SOBANIAK


Rocznicowe obchody w 100 lat po zabójstwie arcyksięcia dzielą BiH. Monika Klimowska, Dzieje.Pl. 27 czerwca 2014.

INNE ROCZNICE WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W NAJBLIŻSZYCH DNIACH:

9 lipca 1762 r r. Zofia von Anhalt-Zerbst (1729-1796), żona cara Piotra III (1728-1762) jako Katarzyna II objęła władzę w Rosji w wyniku zamachu stanu. Po "dobrowolnej" abdykacji dotychczasowy władca Piotr III został osadzony w areszcie domowym w pałacu w Ropszy pod Petersburgiem, gdzie już 17 lipca 1762 r. zmarł - jak oficjalnie stwierdzono po autopsji - z powodu "ataku kolki hemoroidalnej"...

10 lipca 1940 r. rozpoczęła się bitwa o Anglię, która według niemieckich założeń miała zapewnić Luftwaffe panowanie w powietrzu nad kanałem La Manche przed planowaną inwazją na Wyspy Brytyjskie (operacją „Seelöwe”). Więcej…

11 lipca 1979 r. amerykańska stacja orbitalna Skylab weszła w gęste warstwy atmosfery i uległa zniszczeniu, a jej szczątki spadły do Oceanu Indyjskiego i na zachodnią Australię, zabijając krowę.

12 lipca 1906 r. ostatecznie uniewinniono kapitana francuskiego sztabu generalnego Alfreda Dreyfusa, 12 lat wcześniej niesłusznie skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności za szpiegostwo na rzecz Niemiec, co zakończyło aferę znaną jako sprawa Dreyfusa.

13 lipca 1923 r. na wzgórzu w pobliżu Los Angeles odsłonięto napis HOLLYWOODLAND, który po skróceniu do HOLLYWOOD w 1949 r. stał się nie tylko nieodłącznym elementem krajobrazu, ale także jednym z najbardziej rozpoznawalnych na świecie symboli, ikoną popkultury i przedmiotem licznych nawiązań, żartów i memów. Więcej…

14 lipca 1789 r. zrewoltowany tłum wdarł się do paryskiej Bastylii, uznanej za znienawidzony symbol francuskiej monarchii absolutnej. Więcej…

15 lipca 1410 r. pod Grunwaldem doszło do jednej z największych bitew średniowiecznej Europy (łącznie po obu stronach walczyło około 50.000 ludzi). Połączone siły polsko-litewskie pokonały armię zakonu krzyżackiego, wspieraną przez rycerstwo zachodnioeuropejskie.

WIĘCEJ WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W CIĄGU ROKU...