Tego dnia w 1950 roku



28 października 1950 r. w Warszawie ogłoszono reformę walutową w Polsce. Sposób jej przeprowadzenia wiążący się z faktycznym unieważnieniem około 60% obiegu pieniężnego dotknął niemal wszystkich ówczesnych posiadaczy oszczędności pieniężnych.

Jak wskazano w preambule ustawy wprowadzającej reformę dążyła ona m. in. do „okiełznania i ograniczenia wyzyskiwaczy i elementów spekulacyjnych” oraz „ustalenia właściwego i słusznego stosunku pieniądza polskiego do walut państw kapitalistycznych”.

20 złotych 1944 obowiązkowym awers

Banknot 20 zł emisji „lubelskiej” z 1944 r., drukowany w ZSRR. Unieważniony reformą walutową z 1950 r.

Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak

CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Tak śmiało zakreślone cele wymagały objęcia przygotowań do całej operacji ścisłą tajemnicą. Nowe banknoty wydrukowano poza Polską już w 1948 r. (w tym podobno część u kapitalistów w Kanadzie i  Szwecji). Natomiast samo wejście w życie Ustawy z dnia 28 października 1950 r. o zmianie systemu pieniężnego (Dz.U. 1950 nr 50 poz. 459) nastąpiło dwa dni po jej uchwaleniu i ogłoszeniu (które nastąpiło w sobotę 28.10.1950).

Nowy złoty stanowił równowartość 0,222168 grama czystego złota, był równy rublowi sowieckiemu i 0,25 dolara amerykańskiego. Dotychczasowe banknoty utraciły prawny walor środków płatniczych już z upływem dnia następnego po ogłoszeniu reformy (art. 5 ust.1 ustawy), zaś ostateczny termin utraty ich ważności (po upływie którego niemożliwa była wymiana na nową walutę) ustalono na dzień 8 listopada 1950 r. (art. 5 ust. 3 i art. 7 ustawy) – czyli po upływie 10 dni od publikacji ustawy!

20 złotych 1948 awers

Banknot 20 zł (tzw. „Anielka”) wprowadzony reformą walutową z 1950 r .

Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak

CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Wskutek reformy oszczędności gotówkowe w „złotych dotychczasowych” utraciły aż dwie trzecie swojej wartości, ponieważ pieniądze w bankach (z wyjątkiem oszczędności bankowych powyżej kwoty 100.000 zł) oraz ceny i płace przeliczono na nowe złotówki w stosunku 100 : 3, a oszczędności w gotówce w stosunku 100 : 1 (przy czym faktyczna możliwość wymiany gotówki była mocno ograniczona różnymi czynnikami). Również w stosunku 100 : 1 przeliczono wartość zobowiązań.

50 złotych 1948 awers

Banknot 50 zł (tzw. „Rybak”) wprowadzony reformą walutową z 1950 r.

Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak

CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Taki sposób wymiany pieniędzy przeprowadzonej z zaskoczenia i w krótkim czasie zasadnie wzbudził u większości obywateli trwały brak zaufania do elementarnej uczciwości „władzy ludowej”. Według niektórych szacunków w wyniku reformy walutowej z 1950 r. władze pozbawiły obywateli gotówki o równowartości 750 mln dolarów. W wielu przypadkach doprowadziło to do utraty dorobku całego życia, nierzadkie były przypadki samobójstw.

100 złotych 1948 awers

Banknot 100 zł (tzw. „Pstrowski”) wprowadzony reformą walutową z 1950 r.

Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak

CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Jednocześnie z reformą walutową ogłoszono Ustawę z dnia 28 października 1950 r. o zakazie posiadania walut obcych, monet złotych, złota i platyny oraz o zaostrzeniu kar za niektóre przestępstwa dewizowe (Dz.U. 1950 nr 50 poz. 460).

Na jej mocy każdy posiadacz dewiz, złota lub platyny (z wyłączeniem wyrobów użytkowych z tych metali) musiał je w ciągu dwóch tygodni od dnia wejścia w życie ustawy odsprzedać NBP po cenach urzędowych, oględnie mówiąc zdecydowanie niekorzystnych. Jeżeli po upływie terminu nadal bez zezwolenia je posiadał, zagrożony był karą pozbawienia wolności. Co więcej: za nielegalny obrót walutą i złotem lub platyną groziła kara dożywotniego więzienia, a nawet kara śmierci, przy czym  sprawy o te przestępstwa podlegały postępowaniu doraźnemu (art. 9 ust. 1 i art. 10 powołanej ustawy).

Posiadacze złotych monet, którzy nie chcieli zaznać smaku ryzyka rozpoczęli proceder ich nielegalnej legalizacji, czyli przetapiania na pierścionki i obrączki (będące wyrobami użytkowymi w rozumieniu ustawy)…

AKTUALIZACJA 28.10.2021 © ŁUKASZ SOBANIAK


Ustawa z dnia 28 października 1950 r. o zmianie systemu pieniężnego. Dz.U. 1950 nr 50 poz. 459. Internetowy System Aktów Prawnych – ISAP.

Ustawa z dnia 28 października 1950 r. o zakazie posiadania walut obcych, monet złotych, złota i platyny oraz zaostrzeniu kar za niektóre przestępstwa dewizowe. Dz.U. 1950 nr 50 poz. 460. Internetowy System Aktów Prawnych – ISAP.

1950 r: dziesięć dni, które wstrząsnęły portfelem. Jerzy Kochanowski. Polityka. 30.10.2010.

INNE ROCZNICE WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W NAJBLIŻSZYCH DNIACH:

15 maja 1987 r. z kosmodromu Bajkonur w Kazachstanie wystartowała rakieta nośna Energia z nieuzbrojonym prototypem sowieckiej kosmicznej stacji bojowej Polus. Stacji nie udało się jednak umieścić na założonej niskiej orbicie okołoziemskiej wskutek wadliwych elementów systemu sterowania, a jej szczątki spadły do Pacyfiku. Wkrótce w związku z rozpadem ZSRR projekt (mający być odpowiedzią na amerykański program "wojen gwiezdnych" Reagana) został anulowany.

16 maja 1943 r. brytyjskie lotnictwo rozpoczęło realizację operacji Chastise. Celem RAFu było zniszczenie zapór wodnych na rzekach w Zagłębiu Ruhry, co miało doprowadzić do wyłączenia z eksploatacji znaczącej części niemieckiej infrastruktury przemysłowej. Więcej…

18 maja 1792 r. rozpoczęła się niewypowiedziana wojna polsko-rosyjska, zwana wojną w obronie Konstytucji 3 Maja.

19 maja 1802 r. Napoleon Bonaparte jako pierwszy konsul Republiki Francuskiej ustanowił Order Narodowy Legii Honorowej (L’Ordre national de la Légion d’honneur). Pomimo wielokrotnych zmian francuskich systemów politycznych od czasu ustanowienia Legia Honorowa pozostaje do dziś najwyższym odznaczeniem nadawanym przez państwo francuskie za szczególne osiągnięcia wojskowe i cywilne.

20 maja 1927 r. Charles Lindbergh wystartował z lotniska Roosevelt Field na Long Island pod Nowym Jorkiem do pierwszego w historii samotnego lotu transatlantyckiego bez międzylądowań. Więcej…

21 maja 1924 r. w Chicago został porwany i zamordowany 14-letni Bobby Franks. Mordercami okazali się studenci Nathan Leopold i Richard Loeb, działający z zamiarem popełnienia zbrodni doskonałej. Więcej…

WIĘCEJ WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W CIĄGU ROKU...