Tego dnia w 1950 roku



28 października 1950 r. w Warszawie ogłoszono reformę walutową w Polsce. Sposób jej przeprowadzenia wiążący się z faktycznym unieważnieniem około 60% obiegu pieniężnego dotknął niemal wszystkich ówczesnych posiadaczy oszczędności pieniężnych.

Jak wskazano w preambule ustawy wprowadzającej reformę dążyła ona m. in. do „okiełznania i ograniczenia wyzyskiwaczy i elementów spekulacyjnych” oraz „ustalenia właściwego i słusznego stosunku pieniądza polskiego do walut państw kapitalistycznych”.

20 złotych 1944 obowiązkowym awers

Banknot 20 zł emisji „lubelskiej” z 1944 r., drukowany w ZSRR. Unieważniony reformą walutową z 1950 r.

Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak

CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Tak śmiało zakreślone cele wymagały objęcia przygotowań do całej operacji ścisłą tajemnicą. Nowe banknoty wydrukowano poza Polską już w 1948 r. (w tym podobno część u kapitalistów w Kanadzie i  Szwecji). Natomiast samo wejście w życie Ustawy z dnia 28 października 1950 r. o zmianie systemu pieniężnego (Dz.U. 1950 nr 50 poz. 459) nastąpiło dwa dni po jej uchwaleniu i ogłoszeniu (które nastąpiło w sobotę 28.10.1950).

Nowy złoty stanowił równowartość 0,222168 grama czystego złota, był równy rublowi sowieckiemu i 0,25 dolara amerykańskiego. Dotychczasowe banknoty utraciły prawny walor środków płatniczych już z upływem dnia następnego po ogłoszeniu reformy (art. 5 ust.1 ustawy), zaś ostateczny termin utraty ich ważności (po upływie którego niemożliwa była wymiana na nową walutę) ustalono na dzień 8 listopada 1950 r. (art. 5 ust. 3 i art. 7 ustawy) – czyli po upływie 10 dni od publikacji ustawy!

20 złotych 1948 awers

Banknot 20 zł (tzw. „Anielka”) wprowadzony reformą walutową z 1950 r .

Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak

CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Wskutek reformy oszczędności gotówkowe w „złotych dotychczasowych” utraciły aż dwie trzecie swojej wartości, ponieważ pieniądze w bankach (z wyjątkiem oszczędności bankowych powyżej kwoty 100.000 zł) oraz ceny i płace przeliczono na nowe złotówki w stosunku 100 : 3, a oszczędności w gotówce w stosunku 100 : 1 (przy czym faktyczna możliwość wymiany gotówki była mocno ograniczona różnymi czynnikami). Również w stosunku 100 : 1 przeliczono wartość zobowiązań.

50 złotych 1948 awers

Banknot 50 zł (tzw. „Rybak”) wprowadzony reformą walutową z 1950 r.

Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak

CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Taki sposób wymiany pieniędzy przeprowadzonej z zaskoczenia i w krótkim czasie zasadnie wzbudził u większości obywateli trwały brak zaufania do elementarnej uczciwości „władzy ludowej”. Według niektórych szacunków w wyniku reformy walutowej z 1950 r. władze pozbawiły obywateli gotówki o równowartości 750 mln dolarów. W wielu przypadkach doprowadziło to do utraty dorobku całego życia, nierzadkie były przypadki samobójstw.

100 złotych 1948 awers

Banknot 100 zł (tzw. „Pstrowski”) wprowadzony reformą walutową z 1950 r.

Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak

CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Jednocześnie z reformą walutową ogłoszono Ustawę z dnia 28 października 1950 r. o zakazie posiadania walut obcych, monet złotych, złota i platyny oraz o zaostrzeniu kar za niektóre przestępstwa dewizowe (Dz.U. 1950 nr 50 poz. 460).

Na jej mocy każdy posiadacz dewiz, złota lub platyny (z wyłączeniem wyrobów użytkowych z tych metali) musiał je w ciągu dwóch tygodni od dnia wejścia w życie ustawy odsprzedać NBP po cenach urzędowych, oględnie mówiąc zdecydowanie niekorzystnych. Jeżeli po upływie terminu nadal bez zezwolenia je posiadał, zagrożony był karą pozbawienia wolności. Co więcej: za nielegalny obrót walutą i złotem lub platyną groziła kara dożywotniego więzienia, a nawet kara śmierci, przy czym  sprawy o te przestępstwa podlegały postępowaniu doraźnemu (art. 9 ust. 1 i art. 10 powołanej ustawy).

Posiadacze złotych monet, którzy nie chcieli zaznać smaku ryzyka rozpoczęli proceder ich nielegalnej legalizacji, czyli przetapiania na pierścionki i obrączki (będące wyrobami użytkowymi w rozumieniu ustawy)…

AKTUALIZACJA 28.10.2021 © ŁUKASZ SOBANIAK


Ustawa z dnia 28 października 1950 r. o zmianie systemu pieniężnego. Dz.U. 1950 nr 50 poz. 459. Internetowy System Aktów Prawnych – ISAP.

Ustawa z dnia 28 października 1950 r. o zakazie posiadania walut obcych, monet złotych, złota i platyny oraz zaostrzeniu kar za niektóre przestępstwa dewizowe. Dz.U. 1950 nr 50 poz. 460. Internetowy System Aktów Prawnych – ISAP.

1950 r: dziesięć dni, które wstrząsnęły portfelem. Jerzy Kochanowski. Polityka. 30.10.2010.

INNE ROCZNICE WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W NAJBLIŻSZYCH DNIACH:

5 czerwca 1963 r. w Killinardrish (Cork) w Irlandii zmarł generał Adrian Carton de Wiart (1880-1963), uczestnik wojny burskiej, obu wojen światowych, a w międzyczasie wojny polsko-bolszewickiej. Więcej…

6 czerwca 1944 r. w Normandii rozpoczęła się operacja Neptun, największa w historii morska operacja desantowa. Lądowanie aliantów we Francji umożliwiło otwarcie drugiego frontu przeciwko III Rzeszy w zachodniej Europie.

7 czerwca 1927 r. w Warszawie rosyjski emigrant Borys Kowerda (1907-1987) dokonał zamachu na posła nadzwyczajnego i ministra pełnomocnego ZSRR w Polsce Piotra Wojkowa. Do morderstwa doszło na warszawskim Dworcu Głównym - zamachowiec oddał sześć strzałów do sowieckiego dyplomaty (który broniąc się również strzelał), po czym bez jakiegokolwiek oporu ze swojej strony został zatrzymany przez policjantów na miejscu zdarzenia. Więcej…

7 czerwca 1981 r. w pobliżu Bagdadu izraelskie samoloty F-16 dokonały prewencyjnego nalotu na iracki reaktor atomowy Osirak (operacja Opera), co miało spowolnić iracki program atomowy. W latach 80-tych i 90-tych miejsce to było celem nalotów trzykrotnie: w 1980 miał miejsce nalot irański, w 1981 izraelski, w 1991 amerykański. Ostatecznie ośrodek został splądrowany przez samych Irakijczyków w okresie anarchii po upadku Saddama Husajna w wyniku II wojny w Zatoce, przy czym nie wiadomo dokładnie, co padło łupem szabrowników...

8 czerwca 1831 r. w Londynie zmarła Sarah Siddons (1755-1831), walijska aktorka uznawana w XVIII w. za najznakomitszą odtwórczynię ról szekspirowskich.

9 czerwca 1815 r. w Wiedniu przyjęto akt końcowy Kongresu Wiedeńskiego. Dokonano nim rewizji zmian terytorialnych oraz ustrojowych spowodowanych w Europie rewolucją francuską i wojnami napoleońskimi.

10 czerwca 1942 r. w ramach represji za pomoc udzieloną agentom czechosłowackiego rządu emigracyjnego, którzy dokonali zamachu na zbrodniczego Protektora Czech i Moraw SS-Obergruppenführera Reinharda Heydricha Niemcy spacyfikowali czeskie Lidice.

Zamordowano 340 mieszkańców wsi (w tym 82 dzieci), a jej zabudowania zrównano z ziemią. Była to jedna z tych niewielu niemieckich zbrodni w czasie II wojny światowej, która została nie tylko przyznana, ale i oficjalnie nagłośniona przez propagandę nazistowską jako adekwatna forma odwetu za zlikwidowanie wysokiego przedstawiciela władz III Rzeszy.

11 czerwca 1937 r. w Moskwie odbyło się tajne posiedzenie Kolegium Specjalnego Sądu Najwyższego ZSRR w sprawie najwyższych dowódców Armii Czerwonej - w tym marszałka Michaiła Tuchaczewskiego (1893-1937) - oskarżonych o szpiegostwo na rzecz Niemiec i udział w „antysowieckiej wojskowej organizacji trockistowskiej”. Tuchaczewski stał się kolejną ofiarą narastającej podejrzliwości Stalina wobec własnych towarzyszy. Więcej…

WIĘCEJ WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W CIĄGU ROKU...