Tego dnia w 1934 roku



6 lipca 1934 r. rozpoczął działalność obóz odosobnienia w Berezie Kartuskiej (aktualnie Białoruś), zorganizowany przez władze II Rzeczypospolitej pod oficjalną nazwą Miejsce Odosobnienia w Berezie Kartuskiej.

Choć z założenia ten nadzwyczajny środek ochrony porządku prawnego państwa miał funkcjonować tylko przez 12 miesięcy, w rzeczywistości działał do września 1939 r. W latach 1934–1939 trafiali do Berezy podejrzani o działalność terrorystyczną, wywrotową oraz przeciwnicy polityczni sanacji (głównie komuniści, narodowcy i nacjonaliści ukraińscy), od 1937 r. więziono w nim także przestępców gospodarczych oraz kryminalnych, a przed wybuchem II wojny światowej – podejrzewanych o dywersję i szpiegostwo na rzecz III Rzeszy.

Osadzenie odbywało się na okres 3 miesięcy (z możliwością przedłużenia), bez orzeczenia sądowego – na podstawie decyzji administracyjnej ministra spraw wewnętrznych (na wniosek starosty lub komendanta policji, zaaprobowany przez wojewodę), od której nie służył żaden środek odwoławczy.

W ciągu pięciu lat istnienia Miejsca Odosobnienia w Berezie Kartuskiej osadzono tam około trzech tysięcy osób. Udokumentowana liczba ofiar śmiertelnych nie przekracza dwudziestu osób.

Jakkolwiek pobyt w Berezie miał złamać psychicznie osadzonych (stosowano szeroki wachlarz szykan i tortur) nie był to z pewnością obóz koncentracyjny porównywalny z obozami koncentracyjnymi III Rzeszy w ich ostatecznym, najbardziej znanym kształcie czy też sowieckimi łagrami (co jest czasami sugerowane).

Rozporządzenie będące podstawą funkcjonowania ośrodka w Berezie Kartuskiej uchyliły emigracyjne władze Rzeczpospolitej Polskiej rozporządzeniem  Rady Ministrów z dnia 26 września 1941 r. (Dziennik Ustaw Dz.U.1941.6.14). W preambule tegoż aktu stwierdzono, że uchylane nim rozporządzenie naruszyło godność człowieka i podstawowe prawa obywatela, podeptało zasadę wolności myśli i sumienia, co było sprzeczne z duchem i wiekową tradycją Narodu Polskiego oraz pogwałciło zasadę niezawisłości sądów, będącą najistotniejszą podstawą państwa praworządnego.

Nie sposób gorzko nie zauważyć, że mimo tych szczytnych deklaracji funkcjonował już wtedy kolejny obóz izolacyjny dla „winnych klęski wrześniowej, wichrzycieli i politycznych awanturników”, a w praktyce przeciwników politycznych generała Sikorskiego. Choć przebywający w szkockim Rothesay (wyspa Bute) nie byli poddawani tak brutalnemu traktowaniu jak osadzeni w Berezie, prawne podstawy funkcjonowania obozu były równie wątpliwe, co zresztą skończyło się interwencją członków brytyjskiego parlamentu w 1942 r. i likwidacją obozu w następnym roku.

AKTUALIZACJA 06.07.2021 © ŁUKASZ SOBANIAK


Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 17 czerwca 1934 r. w sprawie osób zagrażających bezpieczeństwu, spokojowi i porządkowi publicznemu. Dziennik Ustaw 1934 nr 50 poz. 473. Internetowy System Aktów Prawnych, 17.06.1934

Aspekty prawne utworzenia obozu odosobnienia w Berezie Kartuskiej i reakcje środowisk politycznych. Wybór materiałów i dokumentów. Wojciech Śleszyński, Беларускі Гістарычны Зборнік – Białoruskie Zeszyty Historyczne nr 20, 2003.

Bereza Kartuska – jak było naprawdę? kresy24.pl, 15.04.2021.

Bereza Kartuska – czarna karta historii II RP. Bohdan Piętka, Myśl Polska, nr 39-40 (28.09-5.10.2014)

Czy Bereza Kartuska była obozem koncentracyjnym? Rafał Kuzak, Kamil Janicki. WielkaHISTORIA. 21.08.2019

Zwyczajny dzień w Berezie Kartuskiej. Szczera relacja polityka zesłanego do sanacyjnego obozu. Rafał Kuzak. WielkaHISTORIA. 4.07.2021

INNE ROCZNICE WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W NAJBLIŻSZYCH DNIACH:

30 marca 1981 r. w Waszyngtonie przed hotelem Hilton doszło do zamachu na prezydenta Ronalda Reagana (1911-2004). Więcej…

31 marca 1889 r. w Paryżu dokonano uroczystego otwarcia wieży Eiffela. Na wieżę jako pierwsi weszli (windy jeszcze nie działały) urzędnicy rządowi i miejscy oraz przedstawiciele prasy. Otwarcie dla publiczności nastąpiło 15 maja 1889 r. Więcej…

1 kwietnia 1901 r. w Lachowiczach koło Baranowicz (obecnie Białoruś) urodził się Sergiusz Piasecki (1901-1964) - polski pisarz i publicysta, oficer polskiego wywiadu i żołnierz Armii Krajowej. Więcej…

2 kwietnia 1982 r. argentyńska marynarka wojenna rozpoczęła Operación Rosario - inwazję na brytyjskie Falklandy. Więcej…

3 kwietnia 1940 r. rozpoczęły się masowe egzekucje polskich oficerów z obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku (zbrodnia katyńska). Ogółem rozstrzelano co najmniej 21 768 obywateli II Rzeczpospolitej.

3 kwietnia 1941 r. premier Węgier Pál Teleki popełnił samobójstwo, nie chcąc się ugiąć przed żądaniami III Rzeszy dotyczącymi ataku na Jugosławię. Więcej…

4 kwietnia 1973 r. w Nowym Jorku nastąpiło oficjalne otwarcie World Trade Center (budowę rozpoczęto się 5 sierpnia 1966). Centralną częścią kompleksu były Twin Towers -  przez dwa lata będące najwyższymi budynkami na świecie.

5 kwietnia 1794 r. w Paryżu zgilotynowano Georgesa Dantona (1759-1794), adwokata, członka Konwentu i Komitetu Ocalenia Publicznego, jednego z przywódców rewolucji francuskiej. Więcej…

WIĘCEJ WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W CIĄGU ROKU...