Tego dnia w 1927 roku



12 maja 1927 r. w Londynie funkcjonariusze policji działający w ramach kontrwywiadowczej operacji MI5 rozpoczęli przeszukanie budynku przy 49 Moorgate, gdzie mieściły się siedziby spółki ARCOS Ltd (All-Russian Co-operative Society Limited) i sowieckiego przedstawicielstwa handlowego. Konsekwencją afery ARCOSu było wypowiedzenie przez rząd premiera Stanleya Baldwina brytyjsko-sowieckich stosunków dyplomatycznych.

W ukrytym pomieszczeniu w piwnicy ujawniono dokumenty i urządzenia potwierdzające, że działalność handlowa była przykrywką do działań wywiadowczych i dywersyjnych przeciwko Wielkiej Brytanii. Jednak najbardziej poszukiwany dokument – przekazany pracownikom przedstawicielstwa regulamin szkolenia personelu latającego Royal Air Force, mający być koronnym dowodem  – nie został odnaleziony, prawdopodobnie szyfrant palący dokumenty w trakcie przeszukania zdążył go zniszczyć.

Jakkolwiek działania policji (a w rzeczywistości MI5) były z założenia bezprawne w zakresie rewizji w budynku przy 49 Moorgate (Spółka ARCOS Ltd mogła legalnie używać szyfrów, a przedstawicielstwo handlowe chronił immunitet) rząd Jego Królewskiej Mości krótkowzrocznie uznał, że korzyści wynikające z publicznego ujawnienia dowodów antybrytyjskiej działalności sowieckiej placówki „handlowej” są ważniejsze, albowiem umożliwią zerwanie stosunków dyplomatycznych i wydalenie dyplomatów ZSRR, co  miało skutecznie i na zawsze zablokować możliwości sowieckiej działalności wywiadowczej na terenie Wielkiej Brytanii. Zgodnie z tymi założeniami w dniu 26 maja 1927 r. po przedstawieniu swojej decyzji Izbie Gmin rząd premiera Stanleya Baldwina wystosował notę o zerwaniu brytyjsko-sowieckich stosunków dyplomatycznych. Oczywiście strona sowiecka zaprzeczyła zarzutom, podkreślając nie bez racji naruszenie stosownych uregulowań prawnych i sugerując, że kompromitujące dokumenty podrzucono na potrzeby bezprawnego przeszukania.

Czas pokazał, że brytyjskie kalkulacje co do położenia kresu sowieckiej działalności agenturalnej były całkowicie błędne. Po wznowieniu stosunków dyplomatycznych w 1929 r. działalność wywiadowcza sowieckich dyplomatów została ograniczona, a zastąpiono ją w latach trzydziestych systemem nielegalnych agentów przenikających do struktur państwa, znacznie trudniejszym do kontrolowania. W kolejnej dekadzie przyniosło to rezultaty w postaci siatki Cambridge Five. Ponadto w wyniku afery ARCOSu ujawniony został fakt, że Brytyjczycy czytali sowieckie szyfry, co spowodowało ich zastąpienie w przypadku depesz o najwyższym znaczeniu systemem kluczy jednorazowych, praktycznie niemożliwych do złamania. Utrudniło to mocno pracę odpowiednich brytyjskich służb.

Jak widać, z punktu widzenia działalności kontrwywiadowczej znaczniej bardziej efektywne byłoby dalsze prowadzenie obserwacji sowieckiego przedstawicielstwa handlowego i kontrolowanie jego działań – bez konieczności wątpliwego prawnie przeszukania budynku chronionego immunitetem dyplomatycznym.

Afera ARCOSu pokazuje, że nawet w sytuacji starcia z przeciwnikiem tak bezwzględnym jak sowiecki wywiad ewentualne złamanie procedur prawnych powinno być poprzedzone wnikliwą interdyscyplinarną analizą – albowiem kuszące doraźne korzyści mogą nie zrównoważyć poniesionych kosztów.

07.06.2022 © ŁUKASZ SOBANIAK


Przesłanki decyzji rządu Stanleya Baldwina o zerwaniu stosunków dyplomatycznych ze Związkiem Sowieckim 24 maja 1927 r. Justyna Piątek, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica, 85/2010.

INNE ROCZNICE WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W NAJBLIŻSZYCH DNIACH:

26 września 1983 r. w podmoskiewskim centrum dowodzenia Sierpuchow-15 systemy wczesnego ostrzegania powiadomiły o wystrzeleniu przez USA pięciu międzykontynentalnych pocisków balistycznych. Więcej…

27 września 1939 r. w Warszawie rozkazem generała Juliusza Rómmla powołano Służbę Zwycięstwu Polski (SZP), pierwszą organizację zbrojną Polskiego Państwa Podziemnego. Już w listopadzie 1939 r. nastąpiła likwidacja SZP z przejęciem jej struktur przez Związek Walki Zbrojnej, który w 1942 r. został przemianowany na Armię Krajową.

28 września 1066 r. Wilhelm I Zdobywca (1028?-1087) wraz ze swą armią wylądował w Anglii, rozpoczynając inwazję Normanów. Więcej…

29 września 1938 r. rozpoczęła się konferencja w Monachium. Więcej…

30 września 1938 r. na konferencji w Monachium podpisano porozumienie dotyczące aneksji części terytoriów Czechosłowacji do III Rzeszy (układ monachijski). Więcej…

1 października 1908 r. rozpoczęto sprzedaż Forda Model T. Ogółem w latach 1908-1927 wyprodukowano około 15 milionów sztuk. Więcej…

WIĘCEJ WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W CIĄGU ROKU...