Tego dnia w 1927 roku



12 maja 1927 r. w Londynie funkcjonariusze policji działający w ramach kontrwywiadowczej operacji MI5 rozpoczęli przeszukanie budynku przy 49 Moorgate, gdzie mieściły się siedziby spółki ARCOS Ltd (All-Russian Co-operative Society Limited) i sowieckiego przedstawicielstwa handlowego. Konsekwencją afery ARCOSu było wypowiedzenie przez rząd premiera Stanleya Baldwina brytyjsko-sowieckich stosunków dyplomatycznych.

W ukrytym pomieszczeniu w piwnicy ujawniono dokumenty i urządzenia potwierdzające, że działalność handlowa była przykrywką do działań wywiadowczych i dywersyjnych przeciwko Wielkiej Brytanii. Jednak najbardziej poszukiwany dokument – przekazany pracownikom przedstawicielstwa regulamin szkolenia personelu latającego Royal Air Force, mający być koronnym dowodem  – nie został odnaleziony, prawdopodobnie szyfrant palący dokumenty w trakcie przeszukania zdążył go zniszczyć.

Jakkolwiek działania policji (a w rzeczywistości MI5) były z założenia bezprawne w zakresie rewizji w budynku przy 49 Moorgate (Spółka ARCOS Ltd mogła legalnie używać szyfrów, a przedstawicielstwo handlowe chronił immunitet) rząd Jego Królewskiej Mości krótkowzrocznie uznał, że korzyści wynikające z publicznego ujawnienia dowodów antybrytyjskiej działalności sowieckiej placówki „handlowej” są ważniejsze, albowiem umożliwią zerwanie stosunków dyplomatycznych i wydalenie dyplomatów ZSRR, co  miało skutecznie i na zawsze zablokować możliwości sowieckiej działalności wywiadowczej na terenie Wielkiej Brytanii. Zgodnie z tymi założeniami w dniu 26 maja 1927 r. po przedstawieniu swojej decyzji Izbie Gmin rząd premiera Stanleya Baldwina wystosował notę o zerwaniu brytyjsko-sowieckich stosunków dyplomatycznych. Oczywiście strona sowiecka zaprzeczyła zarzutom, podkreślając nie bez racji naruszenie stosownych uregulowań prawnych i sugerując, że kompromitujące dokumenty podrzucono na potrzeby bezprawnego przeszukania.

Czas pokazał, że brytyjskie kalkulacje co do położenia kresu sowieckiej działalności agenturalnej były całkowicie błędne. Po wznowieniu stosunków dyplomatycznych w 1929 r. działalność wywiadowcza sowieckich dyplomatów została ograniczona, a zastąpiono ją w latach trzydziestych systemem nielegalnych agentów przenikających do struktur państwa, znacznie trudniejszym do kontrolowania. W kolejnej dekadzie przyniosło to rezultaty w postaci siatki Cambridge Five. Ponadto w wyniku afery ARCOSu ujawniony został fakt, że Brytyjczycy czytali sowieckie szyfry, co spowodowało ich zastąpienie w przypadku depesz o najwyższym znaczeniu systemem kluczy jednorazowych, praktycznie niemożliwych do złamania. Utrudniło to mocno pracę odpowiednich brytyjskich służb.

Jak widać, z punktu widzenia działalności kontrwywiadowczej znaczniej bardziej efektywne byłoby dalsze prowadzenie obserwacji sowieckiego przedstawicielstwa handlowego i kontrolowanie jego działań – bez konieczności wątpliwego prawnie przeszukania budynku chronionego immunitetem dyplomatycznym.

Afera ARCOSu pokazuje, że nawet w sytuacji starcia z przeciwnikiem tak bezwzględnym jak sowiecki wywiad ewentualne złamanie procedur prawnych powinno być poprzedzone wnikliwą interdyscyplinarną analizą – albowiem kuszące doraźne korzyści mogą nie zrównoważyć poniesionych kosztów.

07.06.2022 © ŁUKASZ SOBANIAK


Przesłanki decyzji rządu Stanleya Baldwina o zerwaniu stosunków dyplomatycznych ze Związkiem Sowieckim 24 maja 1927 r. Justyna Piątek, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica, 85/2010.

INNE ROCZNICE WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W NAJBLIŻSZYCH DNIACH:

27 marca 1968 r. w pobliżu miasta Kirżacz w Rosji w katastrofie samolotu treningowego MiG-15 UTI  zginął Jurij Gagarin (1934-1968), Bohater Związku Radzieckiego, okryty sławą pierwszego człowieka w kosmosie. Więcej…

28 marca 1947 r. w pobliżu Baligrodu w Bieszczadach w zasadzce zorganizowanej przez Ukraińską Powstańczą Armię w niewyjaśnionych do końca okolicznościach zginął Karol Świerczewski (1897-1947), generał pułkownik Armii Czerwonej i generał broni ludowego Wojska Polskiego - człowiek, który został uwieczniony przez samego Ernesta Hemingwaya w powieści Komu bije dzwon (1940), a nadto dokonał rzeczy imponującej - został odsunięty od dowodzenia w Armii Czerwonej z powodu alkoholizmu i niekompetencji (1941-1942).

29 marca 1925 r. w pociągu pomiędzy Stołpcami a Kołosowem (nad ówczesną granicą polsko-sowiecką) policjant Józef Muraszko śmiertelnie ranił podczas konwojowania byłych oficerów Wojska Polskiego Antoniego Wieczorkiewicza i Walerego Bagińskiego, skazanych za działalność komunistyczną i przygotowanie zamachów bombowych, które miały miejsce w  1923 r. w Warszawie i Krakowie. Więcej…

30 marca 1981 r. w Waszyngtonie przed hotelem Hilton doszło do zamachu na prezydenta Ronalda Reagana (1911-2004). Więcej…

31 marca 1889 r. w Paryżu dokonano uroczystego otwarcia wieży Eiffela. Na wieżę jako pierwsi weszli (windy jeszcze nie działały) urzędnicy rządowi i miejscy oraz przedstawiciele prasy. Otwarcie dla publiczności nastąpiło 15 maja 1889 r. Więcej…

1 kwietnia 1901 r. w Lachowiczach koło Baranowicz (obecnie Białoruś) urodził się Sergiusz Piasecki (1901-1964) - polski pisarz i publicysta, oficer polskiego wywiadu i żołnierz Armii Krajowej. Więcej…

2 kwietnia 1982 r. argentyńska marynarka wojenna rozpoczęła Operación Rosario - inwazję na brytyjskie Falklandy. Więcej…

WIĘCEJ WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W CIĄGU ROKU...