Tego dnia w 1921 roku



18 marca 1921 r. w Rydze podpisano traktat pokojowy kończący wojnę polsko-bolszewicką (1919-1920).

Traktat ryski 1921

Podpisanie traktatu ryskiego. 18 marca 1921 r.

Autor nieznany. Źródło: Adam Szelągowski, Wiek XX. Warszawa 1938.

Domena publiczna, via Wikimedia Commons

Obie walczące strony nie osiągnęły strategicznych celów prowadzonej wojny. Bolszewicy nie zdołali „po trupie białej Polski” wyeksportować rewolucji do Niemiec, a Polacy nie zapewnili istnienia niepodległej Ukrainy, która oddzielałaby Polskę od Rosji.

Jednak w 1921 r. obie strony były na tyle wyczerpane wyniszczającą wojną, że zawarcie pokoju, który usankcjonowałby formalnie zawieszenie broni trwające już od 18 października 1920 r. było dla nich priorytetowe. Największe znaczenie dla decydentów miał więc pierwszy z 26 artykułów traktatu, który brzmiał: „Obie układające się strony oświadczają, że stan wojny pomiędzy niemi ustaje”. Pozostałe artykuły szczegółowo regulowały kwestie związane z wytyczeniem granicy, wzajemnymi repatriacjami obywatelami, zwrotem dóbr kultury i wreszcie z rozliczeniami.

W Warszawie traktat ryski uznano oczywiście za sukces i powód do świętowania, jednakże dla Polaków zamieszkałych na wschodniej części Białorusi z Mińskiem, którą delegacja polska (zdominowana przez endecję) zgodziła się pozostawić po stronie sowieckiej była to katastrofa. Teoretycznie Polacy w trybie przewidzianym w artykule VI traktatu mogli się repatriować do Polski, co jednak strona sowiecka utrudniała. Do zakończenia akcji repatriacyjnej w 1924 r. po stronie sowieckiej pozostało ponad 1,5 miliona Polaków. Ludzie ci w dużej części padli ofiarami tzw. akcji polskiej NKWD w 1937 r. Dla mieszkańców tej części Europy komunizm rozpoczął się dwadzieścia lat wcześniej…

Traktat ryski formalnie obowiązywał aż do konferencji poczdamskiej w 1945 roku. W praktyce jednak strona sowiecka od początku naruszała jego postanowienia, m. in.  w zakresie repatriacji Polaków, a także zwrotu polskiego dorobku kulturalnego, mienia publicznego i prywatnego oraz wypłacenia Polsce odszkodowania za kapitały mieszkańców byłego Królestwa Polskiego w rosyjskich bankach.  Z dniem 17 września 1939 roku ZSRR oficjalnie odstąpił od uznawania traktatu ryskiego jako zawartego z „państwem nieistniejącym” (nota dyplomatyczna Ludowego Komisarza Spraw Zagranicznych Władimira Potiomkina z 17.09.1939).

AKTUALIZACJA 27.03.2021 © ŁUKASZ SOBANIAK


Traktat pokoju między Polską a Rosją i Ukrainą, podpisany w Rydze dnia 18 marca 1921 r. (Dz.U. Nr 49, poz. 300)

Czym był Traktat Ryski? Kresy24.pl. 27 września 2012

Traktat ryski – sukces czy porażka? JPilsudski.org.pl. 17 maj 2012

INNE ROCZNICE WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W NAJBLIŻSZYCH DNIACH:

5 czerwca 1963 r. w Killinardrish (Cork) w Irlandii zmarł generał Adrian Carton de Wiart (1880-1963), uczestnik wojny burskiej, obu wojen światowych, a w międzyczasie wojny polsko-bolszewickiej. Więcej…

6 czerwca 1944 r. w Normandii rozpoczęła się operacja Neptun, największa w historii morska operacja desantowa. Lądowanie aliantów we Francji umożliwiło otwarcie drugiego frontu przeciwko III Rzeszy w zachodniej Europie.

7 czerwca 1927 r. w Warszawie rosyjski emigrant Borys Kowerda (1907-1987) dokonał zamachu na posła nadzwyczajnego i ministra pełnomocnego ZSRR w Polsce Piotra Wojkowa. Do morderstwa doszło na warszawskim Dworcu Głównym - zamachowiec oddał sześć strzałów do sowieckiego dyplomaty (który broniąc się również strzelał), po czym bez jakiegokolwiek oporu ze swojej strony został zatrzymany przez policjantów na miejscu zdarzenia. Więcej…

7 czerwca 1981 r. w pobliżu Bagdadu izraelskie samoloty F-16 dokonały prewencyjnego nalotu na iracki reaktor atomowy Osirak (operacja Opera), co miało spowolnić iracki program atomowy. W latach 80-tych i 90-tych miejsce to było celem nalotów trzykrotnie: w 1980 miał miejsce nalot irański, w 1981 izraelski, w 1991 amerykański. Ostatecznie ośrodek został splądrowany przez samych Irakijczyków w okresie anarchii po upadku Saddama Husajna w wyniku II wojny w Zatoce, przy czym nie wiadomo dokładnie, co padło łupem szabrowników...

8 czerwca 1831 r. w Londynie zmarła Sarah Siddons (1755-1831), walijska aktorka uznawana w XVIII w. za najznakomitszą odtwórczynię ról szekspirowskich.

9 czerwca 1815 r. w Wiedniu przyjęto akt końcowy Kongresu Wiedeńskiego. Dokonano nim rewizji zmian terytorialnych oraz ustrojowych spowodowanych w Europie rewolucją francuską i wojnami napoleońskimi.

10 czerwca 1942 r. w ramach represji za pomoc udzieloną agentom czechosłowackiego rządu emigracyjnego, którzy dokonali zamachu na zbrodniczego Protektora Czech i Moraw SS-Obergruppenführera Reinharda Heydricha Niemcy spacyfikowali czeskie Lidice.

Zamordowano 340 mieszkańców wsi (w tym 82 dzieci), a jej zabudowania zrównano z ziemią. Była to jedna z tych niewielu niemieckich zbrodni w czasie II wojny światowej, która została nie tylko przyznana, ale i oficjalnie nagłośniona przez propagandę nazistowską jako adekwatna forma odwetu za zlikwidowanie wysokiego przedstawiciela władz III Rzeszy.

11 czerwca 1937 r. w Moskwie odbyło się tajne posiedzenie Kolegium Specjalnego Sądu Najwyższego ZSRR w sprawie najwyższych dowódców Armii Czerwonej - w tym marszałka Michaiła Tuchaczewskiego (1893-1937) - oskarżonych o szpiegostwo na rzecz Niemiec i udział w „antysowieckiej wojskowej organizacji trockistowskiej”. Tuchaczewski stał się kolejną ofiarą narastającej podejrzliwości Stalina wobec własnych towarzyszy. Więcej…

WIĘCEJ WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W CIĄGU ROKU...