20 stycznia 1945 r. z wyroku Polskiego Państwa Podziemnego w Zakopanem został powieszony Wacław Krzeptowski – przywódca kolaboracyjnego Goralenvolku – zinstytucjonalizowanej i największej polskiej kolaboracji z Niemcami.
Już 7 listopada 1939 r. jako przedstawiciel polskich górali uczestniczył w uroczystości objęcia przez Hansa Franka stanowiska gubernatora Generalnego Gubernatorstwa, następnie dziękując mu za „oswobodzenie górali od ucisku władz polskich”. Od 1940 r. był przewodniczącym zależnego od Niemców Goralenverein (Związku Górali), potem stanął na czele Goralisches Komitee (Komitetu Góralskiego) – namiastki autonomicznego samorządu góralskiego.
Wacław Krzeptowski wita gubernatora Hansa Franka po przybyciu do Zakopanego. Listopad 1939 r.
Fotograf nieznany
Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe (Sygnatura: 2-3062)
Domena publiczna, via Wikimedia Commons
Niemcy stracili zainteresowanie ideą Goralenvolku na początku 1943 r., gdy nie udało się zorganizować projektowanej góralskiej jednostki SS – Goralische Waffen SS Legion. Stało się to ponoć w dość humorystycznych okolicznościach. Ze zgłaszających się 300 ochotników (planowany stan jednostki miał wynosić 10.000) do przyjęcia zakwalifikowano zaledwie 200 zdolnych do służby. Większość z nich zdezerterowała już w drodze na szkolenie, wyskakując z pociągu. Rzekomo stało się to zaraz po tym jak tylko wytrzeźwieli, ponieważ zastosowano wobec nich klasyczną metodę werbunku – zgłaszających się spojono alkoholem w zakopiańskim hotelu Morskie Oko, a następnie zapakowano do pociągu.
Gubernator Hans Frank podczas rozmowy z Wacławem Krzeptowskim, kwiecień 1940 r.
Fotograf nieznany.
Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe (Sygnatura: 2-3076)
Domena publiczna,
via Wikimedia Commons
Ostatecznie do obozu szkoleniowego SS w Trawnikach dotarło tylko kilkunastu, ale i i ci wpadli w nie dający się zażegnać konflikt z rekrutami pochodzenia ukraińskiego. Tak więc większość ochotników skutecznie zdezerterowała lub wykazała całkowitą nieprzydatność do służby (część z nich wysłano do obozów koncentracyjnych). Tylko kilka osób wcielono do innych jednostek SS.
Wkrótce po tych wydarzeniach Wacław Krzeptowski utracił poparcie Niemców. Po próbie aresztowania przez nich w 1944 r. ukrywał się w górach, gdzie zbiegł z kasą Goralisches Komitee. Do początku 1945 r. poszukiwali go jednocześnie Armia Krajowa, partyzantka sowiecka i gestapo. Kilka dni przed zakończeniem niemieckiej okupacji Zakopanego został ujęty przez oddział AK „Kurniawa”. Wydany wyrok śmierci wykonano niemal bezzwłocznie.
Pozostali działacze Goralenvolku po wojnie zostali skazani przez polskie sądy na długoletnie kary pozbawienia wolności, a wobec co najmniej dwóch (Henryka Szatkowskiego – pomysłodawcy stworzenia Goralische Waffen SS i Witalisa Wiedera – agenta Abwehry) orzeczono zaocznie kary śmierci.
AKTUALIZACJA 20.01.2022 © ŁUKASZ SOBANIAK
Wacław Krzeptowski poszukiwany przez gestapo. Biuletyn Krajowy PAT nr 106. Warszawa 28.10.1944.
Legion Góralski Waffen SS. Jedna z największych kompromitacji hitlerowskiej armii. Rafał Kuzak, WielkaHistoria 05.04.2020.
„Legion Góralski Waffen SS” nigdy nie powstał. Odpowiedź Ambasadora RP w Moskwie na artykuł w Komsomolskiej Prawdzie z 22 czerwca 2020 r. Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, gov.pl 23.06.2020.