20 lipca 1944 r. w Gierłoży pod Kętrzynem grupa spiskowców, w skład której wchodził pułkownik Claus hrabia Schenk von Stauffenberg dokonała nieudanego zamachu na życie Adolfa Hitlera.
Pułkownik Claus von Stauffenberg, Karl-Jesko von Puttkamer, Adolf Hitler i feldmarszałek Wilhelm Keitel kilka dni przed zamachem.
15 lipca 1944 r., Wilczy Szaniec.
Autor nieznany. Bundesarchiv, Bild 146-1984-079-02.
CC BY-SA 3.0 DE, via Wikimedia Commons
Po usunięciu Hitlera spiskowcy zamierzali przejąć władzę mobilizując wojska rezerwy dzięki użyciu planu Walkiria, opracowanego w celu obrony władz III Rzeszy w przypadku zamieszek wewnętrznych.
Wskutek nieprzewidzianych okoliczności (m. in. w wyniku koniecznej zmiany pierwotnie planowanego miejsca zamachu) Adolf Hitler odniósł jedynie niegroźnie obrażenia. Wiadomość o jego ocaleniu dotarła do Berlina i uniemożliwiła wdrożenie planu Walkiria.
Zamach z 20 lipca 1944 r. stał się dla Hitlera powodem do rozpoczęcia krwawych represji skutkujących eksterminacją około pięciu tysięcy przeciwników nazizmu na mocy wyroków Trybunału Ludowego (Volksgerichtshof). Pokazowe rozprawy przed tym trybunałem, toczące się pod przewodnictwem sędziego dr Rolanda Freislera były wyjątkowo uwłaczające dla podsądnych, a orzeczone wyroki śmierci wykonywano w sposób wysoce niehumanitarny.
Sam pułkownik Claus von Stauffenberg miał więcej szczęścia, został bowiem sprawnie i szybko osądzony przez wojskowy sąd doraźny pod przewodnictwem generała Friedricha Fromma (próbującego w ten sposób bezskutecznie ukryć fakt, że wiedział o spisku). Rozstrzelano go wraz z kilkoma innymi spiskowcami już w nocy 21 lipca 1944 r. na dziedzińcu berlińskiego budynku, który był główną siedzibą spiskowców (obecnie Stauffenbergstrasse 18).
Współcześnie obserwuje się tendencje do pomnikowego traktowania postaci pułkownika Stauffenberga, połączone z sugestiami jakoby jego czyn miał podłoże idealistyczne – żeby wspomnieć tylko dramat historyczny Walkiria (2008, reż. B. Singer). W istocie rzeczy jednak Stauffenberg (inaczej niż np. Henning von Tresckow) początkowo akceptował politykę Hitlera i podjął swoje działania dopiero po nabraniu przekonania o braku kompetencji wojskowych Hitlera (zapewne po ataku Niemiec na ZSRR). W tej sytuacji usunięcie Hitlera miało być środkiem, który umożliwiłby ratowanie sytuacji wojennej Niemiec.
AKTUALIZACJA 22.07.2022 © ŁUKASZ SOBANIAK
Should we be glad the 1944 July Plot to kill Hitler failed? The official website for BBC History Magazine and BBC History Revealed. 26.01.2022