Tego dnia w 1943 roku



21 września 1943 r. na greckiej wyspie Kefalinia (Kefalonia) oddziały 1 Dywizji Górskiej Wehrmachtu rozpoczęły trwającą kilka dni masakrę włoskich jeńców wojennych z 33 Dywizji Piechoty Acqui.

Włoskie oddziały na Kefalinii stawiły opór wobec prób ich rozbrojenia przez Niemców (operacja Achse) po rozejmie, który rząd marszałka Pietro Badoglio zawarł z aliantami (3 września 1943 r.). Decyzja o walce przeciwko byłym sojusznikom została podjęta w niecodzienny w wojskowej praktyce sposób: włoscy żołnierze dokonali tego wyboru w drodze referendum.

W krótkiej i nierównej walce (Niemcy lokalnie całkowicie panowali w powietrzu, a alianci nie udzielili Włochom jakiejkolwiek pomocy) mimo początkowych sukcesów Włochów zginęło 1315 z nich, po czym pozostali przy życiu złożyli broń.

Antonio Gandin

Generał Antonio Gandin
Domena publiczna,
via Wikimedia Commons

Hitler rozkazał, aby wobec wziętych do niewoli włoskich oficerów wdrożyć „specjalne postępowanie” (Sonderbehandlung) co w praktyce oznaczało, że byli sądzeni w trybie doraźnym za zdradę. W masowych egzekucjach stracono 5189 jeńców, w tym dowódcę 33 Dywizji generała Antonio Gandina (1891-1943). Była to jedna z największych masakr jeńców wojennych w czasie II wojny światowej.

Bezpośredni sprawcy masakry nie ponieśli po zakończeniu wojny odpowiedzialności. Dowodzący na Kefalinii oddziałami niemieckiej 1 Dywizji Górskiej podpułkownik (Oberstleutnant) Harald von Hirschfeld (1912-1945) nie przeżył wojny (zginął w Polsce w czasie walk na Przełączy Dukielskiej).

Jedynym sądzonym w Norymberdze za masakrę na Kefalinii był przełożony pułkownika von Hirschfelda generał Hubert Lanz (1896-1982). Z nieznanych przyczyn strona włoska nie przedstawiła na procesach norymberskich żadnego materiału dowodowego dotyczącego sprawy, wobec czego obrona skutecznie przeforsowała na korzyść oskarżonego szereg wątpliwości (uzasadnionych w ówczesnym stanie prawnym i faktycznym) co do zakresu odpowiedzialności generał Lanza, któremu za całokształt wojennych dokonań w Grecji wymierzono karę 12 lat więzienia (przy czym został zwolniony już po odbyciu trzech lat kary).

Dopiero w 2013 r. włoski sąd skazał zaocznie na karę dożywotniego pozbawienia wolności byłego 90-letniego podoficera 1 Dywizji Górskiej, uznanego za winnego bezpośredniego udziału w zbrodni.

Fridolin von Senger 1

Generał Frido von Senger und Etterlin, jeden z nielicznych którzy sprzeciwili się wykonaniu rozkazu Hitlera w sprawie włoskich jeńców.
Domena publiczna,
via Wikimedia Commons

Warto na koniec zauważyć, że nie wszędzie rozkaz Hitlera dotyczący eksterminacji włoskich jeńców został wykonany. Dowodzący na Korsyce niemiecki generał Frido von Senger und Etterlin (1891-1963) – ten sam, który tak skutecznie bronił później Monte Cassino – w rozmowie z feldmarszałkiem Albertem Kesselringiem (1885-1960) wyraźnie odmówił wykonania zbrodniczego rozkazu, za co zresztą nie spotkały go żadne konsekwencje.

Pod koniec XX w. wydarzenia na Kefalinii stały się kanwą powieści Captain Corelli’s Mandolin brytyjskiego pisarza Louisa de Bernières, na podstawie której powstał w 2001 r. filmowy melodramat (niesłusznie określany jako film wojenny) pod tym samym tytułem. Dzięki kreacjom Nicolasa Cage’a (tytułowa rola kapitana włoskiej 33 Dywizji Piechoty) i Penélope Cruz fakty historyczne z 1943 r. miały szansę zaistnieć w świadomości szerokiej publiczności kinowej – choć z wieloma przerysowaniami i uproszczeniami historycznymi (nie mówiąc już o odstępstwach od powieściowego pierwowzoru)…

AKTUALIZACJA 21.09.2022 © ŁUKASZ SOBANIAK


Forgotten Battles: Italy’s War of Liberation, 1943-1945. Charles T. O’Reilly. Lexington Books 2001, s. 101, 105.

Nazi massacre on island idyll. BBC News, 26 March, 2001.

Masakra dywizji Acqui. Na Kefalonii Niemcy wymordowali 5 tys. włoskich jeńców. Andrzej Dworak. Polska Times, 19 października 2018.

Kefalonia, czyli włoski Katyń. Forum Odkrywcy, 7 grudnia 2009.

The real Captain Corelli. Philip Willan. The Guardian, 11 April 2001.

Captain Corelli’s Mandolin. Hollywood Goes To Italy. Reviews and Analysis of Movies about Italy at War.

90-year-old former Nazi soldier handed life sentence for role in Greek massacre. Guardian, 18 Oct 2013.

INNE ROCZNICE WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W NAJBLIŻSZYCH DNIACH:

15 maja 1987 r. z kosmodromu Bajkonur w Kazachstanie wystartowała rakieta nośna Energia z nieuzbrojonym prototypem sowieckiej kosmicznej stacji bojowej Polus. Stacji nie udało się jednak umieścić na założonej niskiej orbicie okołoziemskiej wskutek wadliwych elementów systemu sterowania, a jej szczątki spadły do Pacyfiku. Wkrótce w związku z rozpadem ZSRR projekt (mający być odpowiedzią na amerykański program "wojen gwiezdnych" Reagana) został anulowany.

16 maja 1943 r. brytyjskie lotnictwo rozpoczęło realizację operacji Chastise. Celem RAFu było zniszczenie zapór wodnych na rzekach w Zagłębiu Ruhry, co miało doprowadzić do wyłączenia z eksploatacji znaczącej części niemieckiej infrastruktury przemysłowej. Więcej…

18 maja 1792 r. rozpoczęła się niewypowiedziana wojna polsko-rosyjska, zwana wojną w obronie Konstytucji 3 Maja.

19 maja 1802 r. Napoleon Bonaparte jako pierwszy konsul Republiki Francuskiej ustanowił Order Narodowy Legii Honorowej (L’Ordre national de la Légion d’honneur). Pomimo wielokrotnych zmian francuskich systemów politycznych od czasu ustanowienia Legia Honorowa pozostaje do dziś najwyższym odznaczeniem nadawanym przez państwo francuskie za szczególne osiągnięcia wojskowe i cywilne.

20 maja 1927 r. Charles Lindbergh wystartował z lotniska Roosevelt Field na Long Island pod Nowym Jorkiem do pierwszego w historii samotnego lotu transatlantyckiego bez międzylądowań. Więcej…

21 maja 1924 r. w Chicago został porwany i zamordowany 14-letni Bobby Franks. Mordercami okazali się studenci Nathan Leopold i Richard Loeb, działający z zamiarem popełnienia zbrodni doskonałej. Więcej…

WIĘCEJ WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W CIĄGU ROKU...