Tego dnia w 1594 roku



22 marca 1594 r. po konwersji na katolicyzm i koronacji król Nawarry Henryk IV wjeżdża do Paryża. Rozpoczyna się panowanie dynastii Burbonów we Francji.

Entrance of Henry IV in Paris 22 March 1594

Henryk IV wjeżdża do Paryża. 22 marca 1594 r.
Léonard Gaultier. Rycina. XVI-XVII w.
Domena publiczna,
via Wikimedia Commons

W ten sposób zmaterializowało się najsłynniejsze powiedzenie przypisywane Henrykowi z Nawarry czyli „Paryż wart mszy” (Paris vaut bien une messe), które z czasem stało się symbolem cynicznego politycznego pragmatyzmu. Ale czy do końca słusznie?

Faktem jest, że Henryk IV był kilkakrotnym konwertytą (przy czym wewnętrznie był przekonany do religii protestanckiej), a więc z pewnością idealizm nie był dominującą cechą jego charakteru. Jednak w 1593 r. wybór polegał na kontynuowaniu krwawej wojny o charakterze religijnym (i próbie zdobycia katolickiego Paryża siłą), albo pójściu na kompromis, którym była kolejna konwersja na katolicyzm. Henryk z własnego doświadczenia wiedział, do czego może doprowadzić opcja siłowa przy rozwiązywaniu sporu natury religijnej: wszak to przy okazji zjazdu do Paryża hugenotów zaproszonych na jego własny ślub z Małgorzatą de Valois doszło do wydarzenia, które zapamiętano jako noc św. Bartłomieja (1572). Nie wnikając tu w szczegóły co do bezpośrednich przyczyn zajścia (knowania Katarzyny Medycejskiej czy nieposłuszeństwo de Coligny’ego wobec króla) wystarczy zauważyć, że była to masakra o rozmiarach wykraczających daleko poza skutki sympatycznej bójki zwaśnionych gości weselnych (około 5000 zabitych hugenotów). Mógł więc Henryk zasadnie uznać, że jego konwersja na katolicyzm będzie znacznie mniej bolesna dla wszystkich zaangażowanych – próba siłowego wzięcia Paryża w 1593 r. w zależności od rezultatu przerodziłaby się zapewne w powtórkę nocy św. Bartłomieja lub rewanż za nią.

Henry IV of france by pourbous younger

Król Francji i Nawarry Henryk IV (1553-1610).
Frans Pourbus Młodszy. Około 1610 r.
Domena publiczna,
via Wikimedia Commons

Dodatkową „okolicznością łagodzącą” dla Henryka IV jest „kompleksowe” uregulowanie przedmiotowego problemu poprzez wydanie edyktu nantejskiego (1598), który doprowadził do zakończenia krwawych wojen pomiędzy katolikami i protestantami i rozpoczął 87-letni okres legalnego współistnienia obu wyznań we Francji. Pośrednio może to wskazywać, że intencje towarzyszące ostatniej konwersji Henryka nie ograniczały się do cynicznego przejęcia władzy.

W tym kontekście z domniemanym cynicznym pragmatyzmem Henryka IV jaskrawo kontrastuje pozornie idealistyczna pryncypialność jego wielkiego wnuka Ludwika XIV. Król Słońce edyktem z Fontainebleau (1685) odwołał edykt nantejski (prawda, że w zupełnie innych uwarunkowaniach politycznych), co stało się przyczyną masowej emigracji francuskich protestantów. Wywołało to szereg dalekosiężnych negatywnych dla Francji i jej mieszkańców skutków, w tym gospodarczych. Można więc zaryzykować stwierdzenie, że w ogólnym rozrachunku cyniczny pragmatyzm Henryka IV okazał się dla dobrostanu Francji i jej mieszkańców mniejszym złem, niż rzekomy idealizm Ludwika XIV (rzekomy, bo sojusz ołtarza z tronem w czasach nowożytnych rzadko wynika z czystych intencji).

AKTUALIZACJA 13.05.2021 © ŁUKASZ SOBANIAK


Paryż wart jest mszy – cynizm pewnego Burbona. Polskie Radio. 2.08.2004

„Paryż wart jest mszy”. Król, który dla korony został katolikiem. Historia.org.pl. 15.09.2016

INNE ROCZNICE WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W NAJBLIŻSZYCH DNIACH:

5 października 1716 r. w bitwie pod Kowalewem armia saska króla Augusta II Mocnego pokonała wojska konfederacji tarnogrodzkiej. W czasie bitwy doszło do ostatniej w historii szarży husarii, która została powstrzymana ogniem broni palnej.

6 października 1973 r. na półwyspie Synaj oraz Wzgórzach Golan Egipt i Syria (wspierane przez siły ekspedycyjne innych państw arabskich) rozpoczęły działania wojenne przeciwko Izraelowi (wojna Jom Kippur). Więcej…

7 października 1949 r. z sowieckiej strefy okupacyjnej utworzono Niemiecką Republikę Demokratyczną (Deutsche Demokratische Republik) - istniejące do 1990 r. państwo niemieckie będące częścią bloku wschodniego.

8 października 1967 r. w Boliwii argentyński rewolucjonista Ernesto Che Guevara (1928-1967) został ujęty z bronią w ręku w trakcie prowadzonej przez niego wojny partyzanckiej mającej na celu eksport rewolucji na obszar Ameryki Południowej. Następnego dnia Che został rozstrzelany.

9 października 1967 r. w La Higuera (Boliwia) został zastrzelony kontrowersyjny argentyński rewolucjonista Ernesto Che Guevara (1928-1967), dzień wcześniej ujęty z bronią w ręku przez armię boliwijską. Więcej…

10 października 1889 r. w Nowym Jorku rozpoczęto budowę pierwszego nowojorskiego drapacza chmur New York World Building (znanego też jako Pulitzer Building). Budynek ten już nie istnieje, zburzono go w 1955 r. w związku z przeprojektowaniem wjazdu na Most Brookliński.

11 października 1969 r. w Arundel w Kanadzie zmarł generał Kazimierz Sosnkowski (1885-1969), jeden z najwybitniejszych polskich dowódców wojskowych.

WIĘCEJ WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W CIĄGU ROKU...