24 stycznia 1978 r. w północno-zachodniej Kanadzie (w pobliżu Wielkiego Jeziora Niewolniczego) rozbił się radziecki satelita szpiegowski Kosmos 954 z reaktorem atomowym na pokładzie, rozrzucając materiał radioaktywny na powierzchni 124 tys. km².
W wyniku żmudnych poszukiwań szczątków satelity prowadzonych w warunkach arktycznych przez zespoły amerykańsko-kanadyjskie (operacja Morning Light) odnaleziono tylko niektóre większe elementy wraku z częścią paliwa jądrowego. Koszty poszukiwań i związanych z nimi akcji oszacowano na około 14 milionów dolarów kanadyjskich. Na mocy porozumienia z 1981 r. ZSRR miało zapłacić Kanadzie tytułem roszczeń odszkodowawczych kwotę 3 milionów dolarów kanadyjskich.
Operacja Morning Light. Poszukiwania radioaktywnych szczątków satelity przy użyciu ręcznych detektorów promieniowania.
Federal Government of the United States. 1978.
Domena publiczna, via Wikimedia Commons
Nie był to jedyny przypadek upadku na Ziemię radioaktywnych elementów z sowieckich satelitów – w pozostałych znanych przypadkach radioaktywne śmieci wpadły do oceanów.
Nieco niepokojący jest fakt, że ZSRR w latach 1967-1988 w ramach programu RORSAT (system radarowego rozpoznania oceanów) umieścił w przestrzeni kosmicznej łącznie około 34 satelitów z paliwem jądrowym Uran-235 na pokładzie. Orbity tych satelitów (bądź oddzielonych od nich radioaktywnych śmieci) stopniowo obniżają się i można przypuszczać, że w ciągu kilkudziesięciu-kilkuset lat radioaktywne elementy powrócą na Ziemię.
Skalę zagrożenia trudno oszacować z uwagi na stopień utajnienia sowieckiego projektu…
AKTUALIZACJA 27.01.2022 © ŁUKASZ SOBANIAK
Settlement of Claim between Canada and the Union of Soviet Socialist Republics for Damage Caused by „Cosmos 954”. Space Law. JAXA
Havoc in the Heavens: Soviet-Era Satellite’s Leaky Reactor’s Lethal Legacy. http://www.space.com
Operation Morning Light – An Operational History. Arctic Operational Histories. 2020.
3 kwietnia 1940 r. rozpoczęły się masowe egzekucje polskich oficerów z obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku (zbrodnia katyńska). Ogółem rozstrzelano co najmniej 21 768 obywateli II Rzeczpospolitej.