Tego dnia w 1913 roku



25 maja 1913 r. w Wiedniu popełnił samobójstwo pułkownik Alfred Redl (1864-1913), oficer austro-węgierskiego kontrwywiadu, zdemaskowany jako agent rosyjski o pseudonimie Opernball-13.

Redl Alfred

Alfred Redl (1864-1913)
Autor nieznany,
około 1907 r.
Domena publiczna,
via Wikimedia Commons

Alfred Redl urodził się we Lwowie w rodzinie urzędnika kolejowego. W 1883 r. rozpoczął błyskotliwą karierę oficerską w armii austro-węgierskiej. Około 1899 r. został przydzielony przez Sztab Generalny do pracy kontrwywiadowczej w Evidenzbureau (zarządu wywiadu wojskowego armii austro-węgierskiej, pierwszej stałej służby wywiadowczej na świecie). Działania Redla w austriackim kontrwywiadzie były skuteczne i innowacyjne (wprowadził do użytku w pracy wywiadowczej nowatorskie ówcześnie techniki z zakresu fotografii, nagrań dźwiękowych oraz daktyloskopii).

Około 1901 r. w trakcie swojej służby kontrwywiadowczej w c.k. armii Redl został zwerbowany przez wywiad rosyjski. Bezpośrednią metodą werbunku był prawdopodobnie szantaż (Redl był homoseksualistą, a rosyjscy agenci zagrozili upublicznieniem tego faktu), następnie w czasie ponad 10 letniej współpracy Rosjanie przekazywali mu znaczne kwoty pieniężne. Redl przekazywał w zamian plany operacyjne armii austro-węgierskiej, a także plany jej ważnych umocnień (w tym m. in. twierdzy Przemyśl). Austro-węgierski sztab generalny miał świadomość istnienia przecieków tajnych informacji, na które zwrócił uwagę wywiad niemiecki (wywiady niemiecki i austro-węgierski współpracowały ze sobą, co było m. in. wynikiem działań samego Redla). Ustalono z czasem, że ich sprawcą był szpieg o kryptonimie Opernball-13.

Wreszcie w wyniku działań austro-węgierskiego kontrwywiadu pułkownik Redl został zdemaskowany w dniu 24 maja 1913 r. Bezpośrednią przyczyną wpadki było osobiste podjęcie przez niego pieniędzy przekazywanych agentowi Opernball-13 przez rosyjski wywiad w przesyłkach pocztowych kierowanych na poste restante urzędu pocztowego w Wiedniu. Uwagę agentów dokonujących kontroli korespondencji prywatnej  zwróciły przesyłki zawierające znaczne sumy pieniędzy, adresowane na jeden z szpiegowskich kryptonimów znanych kontrwywiadowi. Wskutek poszukiwań osoby, która podjęła przesyłki z pieniędzmi ustalono ponad wszelką wątpliwość, że był to pułkownik Redl.

Aby uniknąć publicznej kompromitacji w najwyższych kręgach cesarsko-królewskiej armii postanowiono dyskretnie pozbyć się zdrajcy (rzekomo takie rozwiązanie zaakceptował sam Szef Sztabu Generalnego generał Franz Conrad von Hötzendorf). Wydelegowani w tym celu czterej wysocy oficerowie c. k. armii przybyli do wiedeńskiego hotelu „Klomser” w nocy z 24 na 25 maja 1913 r. Pułkownik Redl już wcześniej wiedział, że został zdemaskowany. Ponoć w czasie krótkiego przesłuchania w swoim pokoju hotelowym przyznał się do współpracy z obcym wywiadem. 25 maja 1913 r. około godziny 2 w nocy skończył pisać listy pożegnalne, a następnie użył pozostawionego mu przez delegację oficerów pistoletu, załadowanego jednym nabojem.

Ilustration of Alfred Redl last moments in hotel room (1913)

Samobójstwo pułkownika Redla – krakowska ilustracja prasowa.

Autor nieznany. Źródło: „Nowości Illustrowane” z dnia 7 czerwca 1913 r. (nr 23/1913).

Domena publiczna, via Wikimedia Commons

Urzędowy komunikat stwierdzał oczywiście, że śmierć pułkownika Alfreda Redla była skutkiem nieostrożnego obchodzenia się z bronią (jednakowoż pogrzeb odbył się bez stosownego do rangi zmarłego ceremoniału wojskowego, co zwróciło uwagę publiczną).

Le Petit Journal - Suicide of Alfred Redl 1913 (cropped)

Samobójstwo pułkownika Redla – francuska ilustracja prasowa.
Autor nieznany.
Źródło: Le Petit Journal, czerwiec 1913.
Domena publiczna,
via Wikimedia Commons

Próba wyciszenia skandalu w opisany wyżej sposób nie powiodła się za sprawą prasy – a konkretnie znanego dziennikarza Egona Erwina Kischa i jego artykułu w praskim dzienniku „Bohemia” z 28 maja 1913 r. Wzbudził on rosnące zainteresowanie opinii publicznej i upadek pułkownika Redla stał się przed wybuchem I wojny światowej największą aferą szpiegowską, o której szeroko rozpisywał się gazety w całej Europie.

Przyjmuje się, że współpraca Alfreda Redla z rosyjskim wywiadem przyczyniła się do śmierci blisko pół miliona żołnierzy armii austro-węgierskiej na początku I wojny światowej. Tym samym jest on uznawany za jednego z największych zdrajców w historii.

AKTUALIZACJA 25.05.2022 © ŁUKASZ SOBANIAK


Pułkownik sztabu jeneralnego szpiegiem. „Nowości Illustrowane” nr 23/1913. Kraków, 07.06.1913.

Colonel Redl: The Man Behind The Screen Myth. New York Times, 13.10.1985.

World War I Russian Spy Col. Alfred Redl. Trivia-Library

Colonel Alfred Redl biography

Professional Treason, Personal Rebellion – Alfred Redl of Lemberg: Childhood of an Arch Traitor (Lviv: The History of One City Part 23). Europe Between East And West, 06.02.2016.

INNE ROCZNICE WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W NAJBLIŻSZYCH DNIACH:

5 czerwca 1963 r. w Killinardrish (Cork) w Irlandii zmarł generał Adrian Carton de Wiart (1880-1963), uczestnik wojny burskiej, obu wojen światowych, a w międzyczasie wojny polsko-bolszewickiej. Więcej…

6 czerwca 1944 r. w Normandii rozpoczęła się operacja Neptun, największa w historii morska operacja desantowa. Lądowanie aliantów we Francji umożliwiło otwarcie drugiego frontu przeciwko III Rzeszy w zachodniej Europie.

7 czerwca 1927 r. w Warszawie rosyjski emigrant Borys Kowerda (1907-1987) dokonał zamachu na posła nadzwyczajnego i ministra pełnomocnego ZSRR w Polsce Piotra Wojkowa. Do morderstwa doszło na warszawskim Dworcu Głównym - zamachowiec oddał sześć strzałów do sowieckiego dyplomaty (który broniąc się również strzelał), po czym bez jakiegokolwiek oporu ze swojej strony został zatrzymany przez policjantów na miejscu zdarzenia. Więcej…

7 czerwca 1981 r. w pobliżu Bagdadu izraelskie samoloty F-16 dokonały prewencyjnego nalotu na iracki reaktor atomowy Osirak (operacja Opera), co miało spowolnić iracki program atomowy. W latach 80-tych i 90-tych miejsce to było celem nalotów trzykrotnie: w 1980 miał miejsce nalot irański, w 1981 izraelski, w 1991 amerykański. Ostatecznie ośrodek został splądrowany przez samych Irakijczyków w okresie anarchii po upadku Saddama Husajna w wyniku II wojny w Zatoce, przy czym nie wiadomo dokładnie, co padło łupem szabrowników...

8 czerwca 1831 r. w Londynie zmarła Sarah Siddons (1755-1831), walijska aktorka uznawana w XVIII w. za najznakomitszą odtwórczynię ról szekspirowskich.

9 czerwca 1815 r. w Wiedniu przyjęto akt końcowy Kongresu Wiedeńskiego. Dokonano nim rewizji zmian terytorialnych oraz ustrojowych spowodowanych w Europie rewolucją francuską i wojnami napoleońskimi.

10 czerwca 1942 r. w ramach represji za pomoc udzieloną agentom czechosłowackiego rządu emigracyjnego, którzy dokonali zamachu na zbrodniczego Protektora Czech i Moraw SS-Obergruppenführera Reinharda Heydricha Niemcy spacyfikowali czeskie Lidice.

Zamordowano 340 mieszkańców wsi (w tym 82 dzieci), a jej zabudowania zrównano z ziemią. Była to jedna z tych niewielu niemieckich zbrodni w czasie II wojny światowej, która została nie tylko przyznana, ale i oficjalnie nagłośniona przez propagandę nazistowską jako adekwatna forma odwetu za zlikwidowanie wysokiego przedstawiciela władz III Rzeszy.

11 czerwca 1937 r. w Moskwie odbyło się tajne posiedzenie Kolegium Specjalnego Sądu Najwyższego ZSRR w sprawie najwyższych dowódców Armii Czerwonej - w tym marszałka Michaiła Tuchaczewskiego (1893-1937) - oskarżonych o szpiegostwo na rzecz Niemiec i udział w „antysowieckiej wojskowej organizacji trockistowskiej”. Tuchaczewski stał się kolejną ofiarą narastającej podejrzliwości Stalina wobec własnych towarzyszy. Więcej…

WIĘCEJ WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH W CIĄGU ROKU...