27 marca 1968 r. w pobliżu miasta Kirżacz w Rosji w katastrofie samolotu treningowego MiG-15 UTI zginął Jurij Gagarin (1934-1968), Bohater Związku Radzieckiego, okryty sławą pierwszego człowieka w kosmosie.
Jurij Gagarin. 1961 r.
Zdjęcie: Arto Jousi
Domena publiczna,
via Wikimedia Commons
Źródło: Finnish Museum of Photography
Przyczyny wypadku, w którym zginęli Jurij Gagarin i jego instruktor Władimir Sieriogin do dziś budzą wątpliwości. Przeprowadzone zostały w tej sprawie trzy odrębne dochodzenia: przez Siły Powietrzne, komisję KC KPZR i KGB. Raport KGB odtajniono w 2003 r. Według niego przyczyną wypadku był szereg nieprawidłowości w działaniu personelu naziemnego lotniska w Czkałowie – jeszcze przed startem zostały złamane liczne przepisy dotyczące bezpieczeństwo lotu, m. in. przekazano pilotom nieaktualną prognozę pogody oraz nie zdjęto zewnętrznych zbiorników paliwa (co było niedopuszczalne przy wykonywaniu zaplanowanych na lot Gagarina manewrów: nurkowania, beczki, korkociągu, lotu poziomego z prędkością minimalną). W czasie lotu samolot wpadł w korkociąg przy prędkości 750 km/h (wskutek zderzenia z ptakiem lub gwałtownego manewru pilota), a wyprowadzenie okazało się niemożliwe z powodu podwieszonych zewnętrznych zbiorników i zbyt małej wysokości lotu (której prawidłową ocenę utrudniła pilotom właśnie pogoda). Z kolei dokumenty komisji powołanej w 1968 r. przez Komitet Centralny Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, odtajnione w 2011 r. zawierają konkluzję, że przyczyną wypadku był gwałtowny manewr wykonany przez pilotów w celu uniknięcia zderzenia z balonem meteorologicznym bądź wejścia w górną warstwę chmur (?), co doprowadziło do utraty sterowności odrzutowca. Niezależnie od powyższych hipotez pojawiło się szereg innych teorii (w tym spiskowych), wśród których można wymienić nawet zabójstwo Gagarina na polecenie Leonida Breżniewa.
MiG 15 UTI z podwieszonymi zewnętrznymi zbiornikami paliwa. 2017 r.
Zdjęcie: Tadekptaku.
CC BY 3.0, via Wikimedia Commons
W 2013 r. kosmonauta Aleksiej Leonov (będący w pobliżu miejsca katastrofy w 1968 r.) w wywiadzie dla telewizji Russia Today ujawnił kolejną wersję zdarzenia: przyczyną, dla której MiG 15 UTI Gagarina wpadł w niekontrolowany korkociąg była turbulencja spowodowana przez bliski przelot innego odrzutowca. Miał to być odbywający lot testowy Su-15, którego pilot z naruszeniem zasad bezpieczeństwa lotu obniżył wysokość lotu z 10.000 m do 450 m i z prędkością ponaddźwiękową przeleciał w odległości kilkunastu metrów od MiGa Gagarina, nie widząc go z powodu warunków pogodowych.
AKTUALIZACJA 30.03.2021 © ŁUKASZ SOBANIAK
Przyczyna śmierci Gagarina ujawniona po 40 latach. Zginął przez innego pilota. Wprost. 14.06.2013
Details in Death of Yuri Gagarin, First Man in Space, Revealed 45 Years Later. Scientific American. June 18, 2013