30 sierpnia 1918 r. w Moskwie socjalistka Fanny Kapłan (Fejga Chaimowna Rojtblat 1890-1918) dokonała nieudanego zamachu na Włodzimierza Lenina.
Lenin został ranny i przeżył mimo dwóch ran postrzałowych (zadanych rzekomo przy użyciu zatrutych pocisków), nie wrócił jednak w pełni do zdrowia. Istnieje wiele niejasności tak co do okoliczności zamachu, jak i późniejszych losów Fanny Kapłan. Według najbardziej prawdopodobnej wersji aresztowano ją na miejscu zamachu. W trakcie przesłuchań w CzeKa przyznała się, że strzelała do wodza rewolucji, lecz nie zdradziła współorganizatorów zamachu, a następnie została rozstrzelana we wrześniu 1918 r. bez jakiegokolwiek postępowania sądowego i wyroku.
Fejga Chaimowna Roitblat (1890-1918) alias Fanny Kapłan.
Autor nieznany. 1918.
Domena publiczna, via Wikimedia Commons
Istnieje jednak także niebezpodstawna hipoteza według której Fanny Kapłan nie była wykonawczynią zamachu (pocisk który wyjęto z ciała Lenina po jego śmierci w 1922 r. nie pasował do broni znalezionej przy sprawczyni), a cała sprawa była prowokacją, która umożliwiła bolszewikom ostateczne rozwiązanie problemu opozycji wewnątrz ruchu rewolucyjnego, a konkretnie eliminację eserowców, z którymi związana była Fanny Kapłan.
Wydarzenia te (obok zastrzelenia szefa piotrogrodzkiej CzeKa Moisieja Urickiego przez innego zamachowca Leonida Kannegisera) zapoczątkowały okres tzw. czerwonego terroru, wprowadzonego oficjalnym Dekretem Rady Komisarzy Ludowych RFSRR z 5 września 1918 r. Organom CzeKa udzielono nieograniczonych pełnomocnictw do stosowania nasilonych represji, w tym masowych egzekucji i odpowiedzialności zbiorowej. Przywrócono też karę śmierci, zniesioną przez Rząd Tymczasowy w 1917 r. Ogólna liczba ofiar śmiertelnych czerwonego terroru z lat 1918–1922 nie jest dokładnie znana – waha się pomiędzy 50 tysięcy (według oficjalnych danych samej CzeKa) a 250 tysięcy.
AKTUALIZACJA 30.08.2021 © ŁUKASZ SOBANIAK
1918: Fanya Kaplan, Lenin’s would-be assassin. ExecutedToday.com. 03.09.2009
Фанни Каплан: что с ней случилось после покушения на Ленина. „Рамблер”. 27.12.2017
Presidential Library declassified materials, which cast light on assassination attempt on Lenin’s life. The Presidential Library. 30.08.2018