7 marca 1941 r. w Warszawie grupa kontrwywiadu Okręgu Warszawa-Miasto Związku Walki Zbrojnej wykonała wyrok śmierci Wojskowego Sądu Specjalnego orzeczony wobec aktora Igo Syma, oskarżonego o kolaborację z niemieckim okupantem. Była to pierwsza głośna egzekucja przeprowadzona przez polskie podziemie.
Igo Sym (1896-1941)
Autor nieznany.
Źródło: „Kino” 1937
Domena publiczna, via Wikimedia Commons
Igo Sym (1896-1941) urodził się w Innsbrucku w polsko-austriackiej rodzinie. W czasie I wojny światowej wstąpił ochotniczo do armii austro-węgierskiej (walczył m.in. na froncie włoskim). Po demobilizacji wstąpił do powstającego wojska polskiego. W latach dwudziestych przeniósł się do Wiednia, gdzie wkrótce został gwiazdą kina niemego wytwórni „Sascha-Film”. W 1931 r. zamieszkał w Warszawie, występując tam w teatrach rewiowych. Już przed wojną podejrzewany był o współpracę z Abwehrą, jednak dopiero w 1940 r. potwierdzono to dowodowo. Niezależnie od tego po wrześniu 1939 r. Igo Sym zdeklarował się jako volksdeutsch i podjął jawną współpracę z administracją III Rzeszy (m. in. werbował polskich aktorów do antypolskiego filmu Heimkehr).
Obwieszczenie Dowódcy SS i Policji na dystrykt warszawski SS-Gruppenführera Paula Modera z 11 marca 1941, informujące o straceniu zakładników w odwecie za zlikwidowanie Igo Syma.
Źródło: Władysław Bartoszewski, Palmiry, Książka i Wiedza, Warszawa 1969
Domena publiczna, via Wikimedia Commons
Jak się wydaje, na losie Igo Syma w równym stopniu co jego oczywista kolaboracja zaciążyła propagandowa potrzeba wykonania wyroku śmierci na prominentnym kolaborancie. Między innymi dlatego też odrzucono plan wykonania wyroku poprzez podanie trucizny – jako zbyt mało spektakularny. Wobec tego specjalny oddział kontrwywiadu ZWZ (o stosownym do wykonywanych zadań kryptonimie „Zakład Oczyszczania Miasta”) zapukał do drzwi mieszkania Igo Syma 7 marca 1941 r. o godz. 7.10, po czym użyto najbardziej renomowanego produktu przedwojennej Fabryki Broni w Radomiu, czyli pistoletu „Vis” wz. 1935.
Rzeczywiście wykonanie wyroku miało wywarło pożądane wrażenie zarówno na władzach okupacyjnych, jak i ludności okupowanej Polski. Fakt ten odnotowała polska prasa kolaboracyjna, konspiracyjna jak i emigracyjna. Niestety egzekucja Igo Syma pociągnęła też za sobą surowe niemieckie represje (rozstrzelano 21 zakładników).
AKTUALIZACJA 30.03.2021 © ŁUKASZ SOBANIAK
Sym (właściwie Julius Karl Sym) Igo, [online] Warszawa: Narodowy Instytut Audiowizualny w: Internetowy Polski Słownik Biograficzny.
Portrait of the actor Igo Sym w: cyranos.ch
Igo Sym – zdjęcia. Biblioteka Polona
3 kwietnia 1940 r. rozpoczęły się masowe egzekucje polskich oficerów z obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku (zbrodnia katyńska). Ogółem rozstrzelano co najmniej 21 768 obywateli II Rzeczpospolitej.